Συλλογή, με τον βραχίονα του βαθυσκάφους, βακτηριακού υλικού στον πυθμένα του κρατήρα, ο οποίος καλύπτεται από κοκκινωπές-πορτοκαλιές μικροβιακές αποικίες..
Μπορεί οι άνθρωποι όλου του κόσμου να ασχολούνται με τη λίμνη Μόνο στη δυτική ακτή της Καλιφόρνιας, όπου η NASA ανακάλυψε το «εξωγήινο» βακτήριο, όμως οι επιστήμονες έχουν στρέψει εδώ και χρόνια το βλέμμα στο ελληνικό αρχιπέλαγος και, μάλιστα, στον υποθαλάσσιο χώρο του.Ενεργά υδροθερμικά πεδία, παράξενα βακτήρια και ιδιόμορφες συνθήκες περιβάλλοντος, ίδιες μ' εκείνες που επικρατούν σε άλλους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, καταγράφουν οι γεωλόγοι στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος -το οποίο «κρύβεται» 6,5 χλμ. βορειοανατολικά της Σαντορίνης- σε πρόσφατη ωκεανογραφική έρευνα.
Ο Κολούμπος, το υποθαλάσσιο ενεργό ηφαίστειο που ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου, με διάμετρο καλντέρας 1.500 μ., έγινε γνωστός έπειτα από μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη στις 27 Σεπτεμβρίου 1650. Τότε είχαν προκληθεί τεράστιες καταστροφές που συνοδεύτηκαν από τσουνάμι, ενώ βρήκαν το θάνατο πάνω από 50 άνθρωποι. Το 2006 επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ είχαν φέρει στο φως το ιδιόμορφο περιβάλλον που αναπτύχθηκε στον κρατήρα του ηφαιστείου και, έκτοτε, το ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας επικεντρώνεται στην περιοχή αυτή.
Πριν από λίγες εβδομάδες ολοκληρώθηκε ένα πρωτότυπο ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «New Frontiers in Ocean Exploration 2010» (με τη συνεργασία του University of Rhode Island (URI), του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΙΓΜΕ και άλλων ινστιτούτων, που διήρκεσε από 29 Ιουλίου ώς 13 Αυγούστου και από 3 ώς 16 Οκτωβρίου 2010 και που «έβγαλε» πολλά ευρήματα. «Παρ' ότι θα μπορούσαμε να πούμε πολλά, τόσο για την αποστολή όσο και για τα ευρήματα, θα σταθώ σε κάτι πολύ συγκεκριμένο», λέει στην «Ε» η υπεύθυνη της ελληνικής αποστολής, γεωλόγος-ωκεανογράφος δρ Παρασκευή Νομικού. «Ολος ο πυθμένας του Κολούμπου -όπως φάνηκε από τις εικόνες που "έστειλαν" τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ στο Ω/Κ σκάφος "Nautilus"- καλύπτεται από ένα κοκκινωπό πορτοκαλί στρώμα από βακτήρια πάχους μερικών εκατοστών, το οποίο απλώνεται μέχρι 250 μέτρα σε όλες τις εσωτερικές πλευρές του κρατήρα. Τα βακτήρια αυτά μοιάζουν μ' εκείνα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ: ζουν στο σκοτάδι, σε τοξικά περιβάλλοντα μεγάλων πιέσεων και υψηλών θερμοκρασιών και χρησιμοποιούν τα υδροθερμικά ρευστά και τα αέρια που εξέρχονται από τις "καμινάδες" του ηφαιστείου ως δική τους πηγή ενέργειας (χημοσύνθεση) αντί του ηλιακού φωτός (φωτοσύνθεση)».
Σύμφωνα με τους επιστημονικούς υπευθύνους του προγράμματος Steve Carey, Robert Ballard και Katherine Croff Bell, «ο Κολούμπος είναι ένα ενεργό ηφαίστειο με έντονο υδροθερμικό πεδίο, το οποίο αξίζει να μελετηθεί περαιτέρω». Η μοναδικότητα του Κολούμπου, σύμφωνα με τους ερευνητές, έγκειται στο ότι βρίσκεται σε τεκτονικό περιβάλλον σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών και όχι απόκλισης, όπως παρατηρείται στις μεσωκεάνιες ράχες και μάλιστα σε πολύ μικρό βάθος. Επίσης, παρατηρείται ενεργή διαφυγή αερίων μαζί με ρευστά υψηλής θερμοκρασίας, γνώρισμα μοναδικό σε υποθαλάσσια ηφαιστειακά κέντρα μικρού βάθους σε περιβάλλοντα σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών.
Το πιο σημαντικό στοιχείο της συγκεκριμένης ωκεανογραφικής έρευνας, όμως, πέρα από τις επιστημονικές ανακαλύψεις, είναι πως για πρώτη φορά δόθηκε η δυνατότητα της on-line πρόσβασης της ωκεανογραφικής έρευνας. Μέσω του www.nautiluslive.org οι ενδιαφερόμενοι (απλοί άνθρωποι) παρακολουθούσαν από την οθόνη του υπολογιστή τους τις επιστημονικές διεργασίες που γίνονται πάνω στο πλοίο και συμμετείχαν στις συζητήσεις των ερευνητών, θέτοντας τα δικά τους ερωτήματα. antoniadi@enet.gr
Μπορεί οι άνθρωποι όλου του κόσμου να ασχολούνται με τη λίμνη Μόνο στη δυτική ακτή της Καλιφόρνιας, όπου η NASA ανακάλυψε το «εξωγήινο» βακτήριο, όμως οι επιστήμονες έχουν στρέψει εδώ και χρόνια το βλέμμα στο ελληνικό αρχιπέλαγος και, μάλιστα, στον υποθαλάσσιο χώρο του.Ενεργά υδροθερμικά πεδία, παράξενα βακτήρια και ιδιόμορφες συνθήκες περιβάλλοντος, ίδιες μ' εκείνες που επικρατούν σε άλλους πλανήτες του ηλιακού συστήματος, καταγράφουν οι γεωλόγοι στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος -το οποίο «κρύβεται» 6,5 χλμ. βορειοανατολικά της Σαντορίνης- σε πρόσφατη ωκεανογραφική έρευνα.
Ο Κολούμπος, το υποθαλάσσιο ενεργό ηφαίστειο που ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου, με διάμετρο καλντέρας 1.500 μ., έγινε γνωστός έπειτα από μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη στις 27 Σεπτεμβρίου 1650. Τότε είχαν προκληθεί τεράστιες καταστροφές που συνοδεύτηκαν από τσουνάμι, ενώ βρήκαν το θάνατο πάνω από 50 άνθρωποι. Το 2006 επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ είχαν φέρει στο φως το ιδιόμορφο περιβάλλον που αναπτύχθηκε στον κρατήρα του ηφαιστείου και, έκτοτε, το ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας επικεντρώνεται στην περιοχή αυτή.
Πριν από λίγες εβδομάδες ολοκληρώθηκε ένα πρωτότυπο ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο «New Frontiers in Ocean Exploration 2010» (με τη συνεργασία του University of Rhode Island (URI), του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, του ΙΓΜΕ και άλλων ινστιτούτων, που διήρκεσε από 29 Ιουλίου ώς 13 Αυγούστου και από 3 ώς 16 Οκτωβρίου 2010 και που «έβγαλε» πολλά ευρήματα. «Παρ' ότι θα μπορούσαμε να πούμε πολλά, τόσο για την αποστολή όσο και για τα ευρήματα, θα σταθώ σε κάτι πολύ συγκεκριμένο», λέει στην «Ε» η υπεύθυνη της ελληνικής αποστολής, γεωλόγος-ωκεανογράφος δρ Παρασκευή Νομικού. «Ολος ο πυθμένας του Κολούμπου -όπως φάνηκε από τις εικόνες που "έστειλαν" τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ στο Ω/Κ σκάφος "Nautilus"- καλύπτεται από ένα κοκκινωπό πορτοκαλί στρώμα από βακτήρια πάχους μερικών εκατοστών, το οποίο απλώνεται μέχρι 250 μέτρα σε όλες τις εσωτερικές πλευρές του κρατήρα. Τα βακτήρια αυτά μοιάζουν μ' εκείνα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα στις ΗΠΑ: ζουν στο σκοτάδι, σε τοξικά περιβάλλοντα μεγάλων πιέσεων και υψηλών θερμοκρασιών και χρησιμοποιούν τα υδροθερμικά ρευστά και τα αέρια που εξέρχονται από τις "καμινάδες" του ηφαιστείου ως δική τους πηγή ενέργειας (χημοσύνθεση) αντί του ηλιακού φωτός (φωτοσύνθεση)».
Σύμφωνα με τους επιστημονικούς υπευθύνους του προγράμματος Steve Carey, Robert Ballard και Katherine Croff Bell, «ο Κολούμπος είναι ένα ενεργό ηφαίστειο με έντονο υδροθερμικό πεδίο, το οποίο αξίζει να μελετηθεί περαιτέρω». Η μοναδικότητα του Κολούμπου, σύμφωνα με τους ερευνητές, έγκειται στο ότι βρίσκεται σε τεκτονικό περιβάλλον σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών και όχι απόκλισης, όπως παρατηρείται στις μεσωκεάνιες ράχες και μάλιστα σε πολύ μικρό βάθος. Επίσης, παρατηρείται ενεργή διαφυγή αερίων μαζί με ρευστά υψηλής θερμοκρασίας, γνώρισμα μοναδικό σε υποθαλάσσια ηφαιστειακά κέντρα μικρού βάθους σε περιβάλλοντα σύγκλισης των λιθοσφαιρικών πλακών.
Το πιο σημαντικό στοιχείο της συγκεκριμένης ωκεανογραφικής έρευνας, όμως, πέρα από τις επιστημονικές ανακαλύψεις, είναι πως για πρώτη φορά δόθηκε η δυνατότητα της on-line πρόσβασης της ωκεανογραφικής έρευνας. Μέσω του www.nautiluslive.org οι ενδιαφερόμενοι (απλοί άνθρωποι) παρακολουθούσαν από την οθόνη του υπολογιστή τους τις επιστημονικές διεργασίες που γίνονται πάνω στο πλοίο και συμμετείχαν στις συζητήσεις των ερευνητών, θέτοντας τα δικά τους ερωτήματα. antoniadi@enet.gr