Μέχρι που μπορεί να φτάνει όμως το μυστήριο και το περίεργο; Οι απόκρημνες πλαγιές του Γράμμου, του Βοΐου, του Βιτσίου όσο και αν θα μας εξέπλητταν με αυτά που κρύβουν, σε καμία περίπτωση δε θα μας ξένιζαν σε τέτοιο βαθμό όσο ένα δαιδαλώδες υπόγειο δίκτυο στοών, φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από ανθρώπινο χέρι, μέσα στο κέντρο της πόλης της Καστοριάς!
Είχαμε αναφερθεί ξανά στις στοές μέσα από την σελίδα μας με ένα άρθρο ειδησεογραφικού χαρακτήρα τον Ιανουάριο του 2010. Έχοντας εντοπίσει τις στοές αποφασίσαμε για λόγους ασφαλείας να τις εξερευνήσουμε οργανωμένα στο σύνολό τους το καλοκαίρι. Ένα υπόγειο ανθρώπινο κατασκεύασμα δεν εμπνέει σιγουριά ως προς την στατικότητά του, με την υγρασία του χειμώνα να κάνει την κατάσταση ακόμη πιο επικίνδυνη. Παρόλα αυτά είχαμε προχωρήσει στην δημοσιοποίηση του ζητήματος των στοών για έναν και μόνο λόγο: Είναι άμεσα προσβάσιμες από τον οποιονδήποτε με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται! Δεν είμαστε πιο έξυπνοι από κανέναν πολίτη της γύρω περιοχής, απλώς με τον καιρό αποκτήσαμε λίγη περισσότερη εμπειρία, ενώ κάποια μέλη της ομάδας είναι ειδικά εκπαιδευμένα επάνω σε κάποια θέματα ασφαλείας. Καταγγείλαμε το ότι οι στοές είναι 'ξέφραγο αμπέλι' και μπορεί ανά πάσα στιγμή να καταστούν από χώρος για διακίνηση και χρήση ναρκωτικών μέχρι και παιδότοπος, με την ελπίδα πως οι αρχές θα φράξουν την είσοδο και δεν θα εξερευνήσουμε ποτέ σε βάθος τις στοές και δεν θα πραγματοποιήσουμε το μεγάλο στοίχημα που βάλαμε μήνες πριν. Σοβαρά μιλώντας, θα ξεκινήσουμε με την λέξη 'δυστυχώς' και επάνω στην πλάκα θα χρησιμοποιούσαμε ίσως και το 'ευτυχώς' δεν ευαισθητοποιήθηκε καμία αρχή να κλείσει τις στοές. Τι και αν τις ημέρες που δημοσιοποιήσαμε το πρόβλημα -γιατί περί προβλήματος πρόκειται- πραγματοποιήθηκαν στην σελίδα μας γύρω στις 6.000 'κλικς' και τα τηλέφωνα μας χτυπούσαν για ερωτήσεις και διευκρινίσεις, εν τέλει δεν άλλαξε τίποτα. Η εμμονή μας για την λειτουργία των αρχών και γενικότερα των θεσμών ίσως από κάποιους να θεωρηθεί υπερβολική, φουντώνει όμως μέσα μας κάτι σαν απωθημένο με όλα αυτά που έχουμε συναντήσει στην διαδρομή μας σε υπαρκτά ή νοητά μονοπάτια της μικρής αυτής γωνιάς της Ελλάδας.
Κάπως έτσι λοιπόν τον Αύγουστο του 2010 διαβήκαμε την είσοδο προς το μυστήριο, ένα από τα μεγαλύτερα της Καστοριάς, για να το εξερευνήσουμε εξ ολοκλήρου!
Γύρω στα 15 μέτρα μήκος η στενή δίοδος που μας οδηγεί από το κέντρο της πόλης στο μυστήριο αυτό κατασκεύασμα. Το τοπίο γύρω μας επιβλητικό. Περίεργες τσιμεντένιες κατασκευές σε σχήμα καμάρας εκατέρωθεν του ψηλοτάβανου διαδρόμου μέχρι εκεί που χάνεται το φως από τους φακούς μας. Ίσως ήταν από τις λίγες φορές που ήμασταν τόσο σκεπτικοί και προβληματισμένοι από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και το απόλυτο σκοτάδι. Τα συναισθήματα διαφέρουν κατά πολύ από αυτά που ζούμε μέσα σε ένα σπήλαιο. Εδώ νιώθεις πως ξαφνικά, εκεί που βρισκόσουν στην απλή καθημερινότητα της πόλης, εισχώρησες σε έναν άλλον κόσμο, ανθρώπινο κι αυτό αλλά τόσο ξεχασμένο και ασυνήθιστο που αγγίζει τα όρια του εξωπραγματικού. Σαν σκηνικό ταινίας του κινηματογράφου...
Το έργο φαίνεται ημιτελές και σα να σταμάτησε βιαστικά. Καινούριες στοές που είχαν ξεκινήσει να σκάβονται έμειναν στην αρχή, αλλού τα τσιμέντα δεν ήταν όσα είχε προγραμματίσει ο κατασκευαστής. Ο χώρος αυτός αναπόφευκτα λειτούργησε ως μία θυρίδα φύλαξης αντικειμένων μέσα στις δεκαετίες. Mπότες, εργαλεία, μέσα φωτισμού... Άλλα από αυτά είχαν να κάνουν με την κατασκευή, άλλα από αυτά προσωπικά, όλα όμως σε φέρνουν σε μία σχεδόν άμεση επαφή με το παρελθόν. Σε πάνε δεκαετίες πίσω και αυθόρμητα σε ταξιδεύουν, γεννώντας σου απορίες σχετικά με τους ανθρώπους της εποχής, με την κατάσταση που επικρατούσε, τα κίνητρα που μπορεί να οδήγησαν κάποιους σε ένα τέτοιο, παράλογο, για τα σημερινά δεδομένα εγχείρημα.
Την θέση των εργατών που άφησαν με αιφνίδιο τρόπο το πόστο τους από τα σπλάχνα της Καστοριάς έχουν πάρει πλέον οι νυχτερίδες. Απ'ότι φαίνεται δε δυσκολεύτηκαν και πολύ να προσαρμοστούν στο άλλοτε ανθρωπογενές περιβάλλον, και στο αστικό τοπίο έξω από αυτό, χαρίζοντας με την παρουσία τους μία επιπλέον πινελιά στο όλο συναίσθημα του περίεργου επισκέπτη.
Πολλές από τις πέτρες στο έδαφος ήταν εμφανές πως είχαν υποχωρήσει από την οροφή, ένα ενδεχόμενο το οποίο είχαμε συνυπολογίσει πριν την επίσκεψή μας εκεί. Οι κινήσεις μας ήταν προσεκτικές και η παραμονή μας σε ένα περιβάλλον όπως αυτό έπρεπε να είναι, μικρή. Αφού σχηματίσαμε μία πλήρη εικόνα για την έκταση των στοών και αποκλείσαμε την φήμη πως οδηγούν στην περιοχή της Χλόης, απόσταση εκατοντάδων μέτρων σε ευθεία γραμμή, προσπαθήσαμε όσο το δυνατόν να αποτυπώσουμε φωτογραφικά τις εμπειρίες μας για να πάρουμε τον δρόμο προς την έξοδο.
Όπως διαπιστώσαμε αργότερα, ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξη των στοών αυτών, μέχρι και άνθρωποι που καθημερινά περιφέρονται γύρω από αυτές. Πολλοί λιγότεροι και από αυτούς είναι όσοι γνωρίζουν την ιστορία τους. Κάποιες από τις λίγες πληροφορίες που μπορέσαμε να αντλήσουμε είναι πως πρόκειται είτε για καταφύγια (κατασκευάστηκαν σε καιρό πολέμου) είτε για αποθήκες οπλισμού από τον Ιταλικό στρατό. Πιθανότατα η αποχώρηση των Ιταλικών και Γερμανικών στρατευμάτων από τα μέρη μας να ήταν αυτή που σταμάτησε απότομα το έργο. Στην μέχρι τώρα επίμονη έρευνά μας δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε τίποτα καταγεγραμμένο σχετικά με το θέμα.
Η ύπαρξη τέτοιων υπόγειων κατασκευασμάτων μέσα στις πόλεις δεν αποτελεί κάτι το πρωτόγνωρο. Από τα βάθη της ιστορίας γνωρίζουμε για το μινωικό λαβύρινθο, ένα κατασκεύασμα υπαρκτό και εξερευνημένο. Ιδιαίτερη άνθηση παρουσίασαν οι κατακόμβες και οι στοές διαφυγής κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και την Θεσσαλονίκη. Πολλές από τις περίεργες και σίγουρα τραβηγμένες, σχεδόν παραφυσικές, ιστορίες που συνδέονται με υπόγειες στοές κάτω από τις πόλεις δεν ισχύουν. Όλες τους όμως έχουν μία βάση. Η αστική σπηλαιολογία είναι ένας κλάδος ο οποίος απασχολεί αρκετά τους σπηλαιολόγους, αποτελεί όμως ένα πολύ δύσκολο πεδίο έρευνας. Η περιήγησή μας στην υπόγεια Καστοριά ήταν σίγουρα κάτι το εντυπωσιακό για εμάς! Ίσως όμως να μην ήταν ανεπανάληπτο... Επεξεργαζόμαστε πληροφορίες που έχουμε στα χέρια μας με το ενδεχόμενο να εντοπίσουμε και άλλα τέτοια σημεία όπως αυτό. Κάπου εδώ θα ήταν χρήσιμο να επαναλάβουμε πως το πεδίο έρευνας είναι αρκετά δύσκολο, 'περίεργο' και η επιτόπια περιήγηση εξαιρετικά επικίνδυνη. Γι'αυτό και αποτρέπουμε τον οποιονδήποτε μη μυημένο να εμπνευστεί από το φωτορεπορτάζ της σελίδας μας για παρόμοιες περιηγήσεις.
Εξόρμησαν-Συνεργάστηκαν: nino, panos, tasos, stathis, wimax, psilos, stergios, nio, toulias, garavelas