Eίναι ίσως ένα από τα πιο πονηρά µυστικά της CIA. Το Kryptos, το γλυπτό που βρίσκεται στο αρχηγείο της Υπηρεσίας στη Βιρτζίνια, από το 1990 έχει σκαλισµένο πάνω του µε µυστικό κώδικα φράσεις, κάποιες από τις οποίες ακόµα δεν έχουν αποκωδικοποιηθεί. Αν και προσπαθούν όλοι...
«Η δουλειά µας έχει να κάνει µε την αποκάλυψη – την αποκάλυψη µυστικών», λέει ο Τόνι Χάιλι, διευθυντής του Μουσείου της CIA. «Και αυτό το γλυπτό είναι γεµάτο µυστικά, µερικά από τα οποία δεν τα έχει ακόµα αποκαλύψει». Και αυτό παρ’ ότι πολλοί προσπαθούν. Για χιλιάδες ειδικούς στην αποκρυπτογράφηση σε όλον τον κόσµο, το Kryptos έχει γίνει εµµονή. Ακόµα και ο Νταν Μπράουν το έχει αναφέρει στα βιβλία του.
Οι κρυπτογράφοι βέβαια έχουν σηµειώσει κάποια επιτυχία. Τρία από τα παζλ που είναι σκαλισµένα σε χαλκό πάχους 1,25 εκατοστών στην επιφάνεια του γλυπτού και περιέχουν συνολικά 768 χαρακτήρες λύθηκαν το 1999, αποκαλύπτοντας φράσεις – µια λυρική, µια δυσνόητη και µια από την ιστορία. Οµως το τέταρτο µήνυµα του Kryptos, που ονοµάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη κρυφός, αντιστέκεται ακόµα τόσο στις προσπάθειες ανθρώπων όσο και υπολογιστών.
Ακόµα και ο Τζιµ Σάνµπορν, ο γλύπτης που δηµιούργησε το Kryptos και τα παζλ του, έχει αρχίσει να αδηµονεί. «Υπέθετα ότι ο κώδικας θα είχε σπάσει σε σύντοµο χρονικό διάστηµα», λέει και παραπονιέται διότι άνθρωποι από όλο τον κόσµο ζητούν τη βοήθειά του. Ετσι τώρα, 20 χρόνια αργότερα, αποφάσισε να αποκαλύψει στους «New York Times» τα έξι τελευταία γράµµατα του αινίγµατος. Στο γλυπτό γράφει ΝΥPVTT – αποκωδικοποιηµένα σηµαίνει Βερολίνο. Οµως υπάρχουν πολλά ακόµα βήµατα για να σπάσει ο κώδικας και οι άλλοι 91 χαρακτήρες του γρίφου.
Βέβαια, κανείς δεν τα φανταζόταν όλα αυτά όταν η CIA επέκτεινε τα κτίρια των γραφείων της τη δεκαετία του ‘80 και ζήτούσε από καλλιτέχνες να υποβάλουν προτάσεις για έργα τέχνης στον κήπο. Νικητής ήταν ο Σάνµπορν και η Υπηρεσία τού σύστησε τον Εντουαρντ Σάιντ, έναν συνταξιούχο κρυπτογράφο της, που του έκανε ταχύρρυθµα µαθήµατα κωδικοποίησης. Ενας από τους λόγους για τους οποίους το τέταρτο παζλ είναι τόσο δύσκολο να λυθεί είναι διότι αποτελείται µόνο από 97 χαρακτήρες, δηλαδή πολύ µικρότερο από τα άλλα κείµενα. Καθένα από τα τέσσερα κείµενα έχει διαφορετικό κώδικα. Το πρώτο γράφει: «Μεταξύ λεπτής φωτοσκίασης και της απουσίας του φωτός βρίσκεται η απόχρωση της ψευδήσθησης» (ο Σάνµπορν παραδέχεται ότι έκανε επίτηδες ορθογραφικό λάθος για να αυξήσει τον βαθµό δυσκολίας). Το δεύτερο αναφέρεται στο γεωγραφικό µήκος και πλάτος του αρχηγείου της CIA, ενώ το τρίτο απόσπασµα παραφράζει, µε ηθεληµένα ορθογραφικά λάθη, τα λόγια του Χάουαρντ Κάρτερ, του διάσηµου αιγυπτιολόγου, όταν άνοιξε τον τάφο του Τουταγχαµόν. Ο Σάνµπορν δεν περίµενε ποτέ ότι το τέταρτο παζλ θα άντεχε τόσο πολύ στον χρόνο, παρά τις επίµονες προσπάθειες τόσων χιλιάδων ειδικών. Κάποιοι µάλιστα του χτυπούν το κουδούνι ή τον παίρνουν τηλέφωνο και τον παρακαλούν να τους αποκαλύψει µερικά γράµµατα, ενώ κάποιοι άλλοι έχουν γράψει ολόκληρα βιβλία για τα 97 γράµµατα.
Μέχρι στιγµής, λέει ο Σάνµπορν µόνο κάνα δυο γράµµατα έχουν βρεθεί, γεγονός που εξαγριώνει όσους προσπαθούν – µερικοί έφτασαν να τον κατηγορήσουν ότι ούτε εκείνος δεν ξέρει την απάντηση. Ελπίζει πάντως κάποιος να το λύσει. «Είµαι 65 τώρα», λέει. «Πόσες δεκαετίες θα αντέξω ακόµα; Μέχρι τα 75, ίσως.