Ο «έξυπνος και ευέλικτος στρατός», που προαναγγέλλει ο Ευάγγελος Βενιζέλος, απαιτεί καλά εκπαιδευμένους (και φθηνούς) εφέδρους, αλλά αυτό απαιτεί να φορούν το χακί πέραν του 9μήνουΤο θέμα της στρατιωτικής θητείας αποτελεί το χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα των ζημιών, που μπορεί να προκαλέσει το περίφημο «πολιτικό κόστος», το οποίο διέπει κάθε απόφαση της πολιτικής ηγεσίας.
Στο προηγούμενο φύλλο του «ΚτΕ», όπως και σε αρκετά άλλα πριν από αυτό, απεδείχθη το τεράστιο οικονομικό κόστος, που προκάλεσαν οι αλλεπάλληλες μειώσεις της θητείας και η υιοθέτηση του «μοντέλου πολυτελείας» ενός ημιεπαγγελματικού στρατού, το οποίο διατυμπανιζόταν για χρόνια ως το επαρκέστερο για την αντιμετώπιση της λειψανδρίας. Για όσο καιρό βέβαια... η κατάσταση της οικονομίας ήταν εκτός κρίσεως, η προσκόλληση στο μοντέλο αυτό ήταν σχετικά ανώδυνη, αν και ήταν σαφές ότι είχε αποτύχει, με τον τρόπο που εφαρμόσθηκε. Το αποτέλεσμα ήταν, αντί της επαναφοράς της θητείας στα παλαιά της επίπεδα και της προσλήψεως ενός ρεαλιστικού αριθμού ΕΠΟΠ, με αποκλειστική χρήση τους στον τομέα για τον οποίο προσελήφθησαν, να δοκιμασθούν διάφορα υποκατάστατα, όπως οι περίφημοι έφεδροι υψηλής ετοιμότητας (ΕΦΥΕΣ) και οι οπλίτες βραχείας ανακάτατάξεως (ΟΒΑ), τα οποία φυσικά απέτυχαν.
Τώρα, με τον νόμο 3883/2010, επιχειρείται να εισαχθεί ένας ακόμη νέος θεσμός, αυτός των ειδικών εφέδρων οπλιτών, οι οποίοι μετά τη λήξη της κανονικής θητείας τους θα μπορούν να ανακατατάσσονται στον στρατό μέχρι και έξι εξάμηνα (μέγιστη διάρκεια τρία χρόνια) και θα αμείβονται με ένα ποσό περί τα 600 ευρώ, το ίδιο περίπου με τον μισθό ενός δόκιμου αξιωματικού. Ένα παρόμοιο μοντέλο (θητεία αμειβόμενη μετά τους 9 μήνες) είχε προτείνει παλαιότερα αλλά και πρόσφατα η στήλη (βλ. προηγούμενο φύλλο του «ΚτΕ»), το οποίο ήταν εντεταγμένο στη λογική της πολιτικής ηγεσίας για αποφυγή του πολιτικού κόστους στο θέμα της αυξήσεως της θητείας και στην προσπάθεια εξευρέσεως μίας οικονομικότερης λύσεως αντί του πανάκριβου μοντέλου των ΕΠΟΠ.
Υποκατάστατα
Όλα αυτά βέβαια δεν έπαυαν να είναι παρά ανεδαφικές προσπάθειες υποκαταστάσεως της θητείας, με άγνωστες συνέπειες και πιθανότερη κατάληξη την αποτυχία. Κατά την άποψη μας, την ίδια τύχη αναμένεται να έχει και ο νεοεισαγόμενος θεσμός των ειδικών εφέδρων οπλιτών (ΕΕΦΟΠ), ο οποίος μπορεί λόγω της ανεργίας να προσελκύσει κάποιον αριθμό νέων, για όσο καιρό τουλάχιστον διαρκέσει η οικονομική κρίση, αλλά μετά θα παύσει και αυτός να λειτουργεί. Έτσι, η μόνη ουσιαστική λύση δεν είναι άλλη από την αύξηση της θητείας, η οποία όπως και παλαιότερα λειτούργησε με αρκετή επάρκεια, διότι εκτός από επάνδρωση παρήγαγε και εκπαιδευμένη εφεδρεία, αλλά κυρίως γιατί η λύση αυτή είναι η πλέον οικονομική κάθε άλλης (στο προηγούμενο φύλλο του «ΚτΕ» είχαν δοθεί στοιχεία της τεράστιας διαφοράς κόστους), διότι με αυτήν επέρχεται εξοικονόμηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Για να διατηρηθεί σήμερα το πανάκριβο μοντέλο των ΕΠΟΠ, απομυζεί κονδύλια από τον λειτουργικό προϋπολογισμό των Ε.Δ., με αποτέλεσμα την κάθετη πτώση της διαθεσιμότητας υλικού και όχι μόνο.
Έτσι, αν πράγματι ο ΥΕΘΑ κ. Βενιζέλος ενδιαφέρεται για τη μείωση των αμυντικών δαπανών, αυτή τη φορά χωρίς (πράγματι και όχι στα λόγια) να μειώσει την αμυντική ισχύ των Ε.Δ., θα έπρεπε να εξετάσει το θέμα της θητείας από μηδενική βάση, διότι αυτό επιβάλλεται πλέον από την οικονομική κατάσταση της χώρας.
Προς μίμηση
Τα μοντέλα εδώ δεν είναι άγνωστα, με πλέον γνωστό από αυτά το ισραηλινό, που, με ελάχιστους επαγγελματίες, καταφέρνει να διατηρεί τις πλέον αξιόμαχες Ένοπλες δυνάμεις, με τον θεσμό μίας κανονικής θητείας και την περιοδική, αλλά τακτική επιστράτευση εφέδρων κάθε χρόνο για συμμετοχή σε κανονικές ασκήσεις. Το ίδιο βέβαια μοντέλο έχει υιοθετήσει και εφαρμόζει λίαν επιτυχώς και η Ελβετία, που, αντί να διατηρεί έναν μεγάλο ενεργό στρατό, χρησιμοποιεί πολύ μικρότερα ποσά, για να έχει μία αξιόμαχη και εκπαιδευμένη δύναμη, αυξάνοντας απλώς τα κονδύλια για επιστρατευτικές ασκήσεις (εδώ, στην ουσία, κόπηκαν και αυτές...).
Στη χώρα μας, υπάρχει ένα παρόμοιο μοντέλο, υπό τη μορφή μίας μελέτης που συνετάχθη, τον Ιούλιο του 2005, για λογαριασμό του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων του ΥΠΕΘΑ, από μία ερευνητική ομάδα του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ενόπλων Δυνάμεων, με επικεφαλής τον επίτιμο διοικητή Στρατιάς αντιστράτηγο Δημ. Δήμου, τον έφεδρο ταγματάρχη Αλ. Κόντο και τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Εμμαν. Μαστοράκο. Η μελέτη αυτή ( «Μεγάλη Στρατηγική Αναδιάταξη - Ο επιχειρησιακός ρόλος των εφέδρων αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών στην ειρήνη και στον πόλεμο»), υπάρχει και καλό θα ήταν ο ΥΕΘΑ κ. Βενιζέλος να την αναζητήσει και να τη μελετήσει.
Ο χώρος αυτός δεν επαρκεί, για να δοθεί έστω και μία περίληψή της. Αυτό που μπορεί να λεχθεί εδώ, όμως, είναι ότι προσφέρει μία ουσιαστική λύση, η οποία, εκτός από τη δημιουργία μίας λίαν αποτελεσματικής στρατιωτικής δυνάμεως, έχει το πλεονέκτημα ότι είναι μακράν η πλέον οικονομική λύση, κάτι που στην παρούσα περίοδο, που χαρακτηρίζεται από τον περιορισμό του κόστους των πάντων, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
Απλές λύσεις
Ο κ. Βενιζέλος έχει πλειστάκις αναφερθεί στην επιδίωξη του να έχουμε έναν πιο ευέλικτο και κυρίως πιο «έξυπνο» στρατό, χωρίς ποτέ να εξηγήσει τι σημαίνει αυτό. Η άποψη της στήλης είναι ότι, αντί για τέτοιες αόριστες αναφορές και αντιμετώπιση του τομέα της άμυνας με λογιστικές μόνο προσεγγίσεις (με συνεχείς περικοπές του αμυντικού προϋπολογισμού και χωρίς μελέτη των τραγικών τους πλέον συνεπειών), αυτό που πραγματικά χρειάζεται η άμυνα της χώρας είναι οι έξυπνες λύσεις.
Το μόνο μειονέκτημα της λύσεως που προτείνει η παραπάνω μελέτη είναι ότι προϋποθέτει και την αύξηση της θητείας, την οποία οι πολιτικοί μας βλέπουν με μοναδικό γνώμονα το πολιτικό (τους) κόστος. Έτσι, αποφεύγοντας εκείνοι το πολιτικό κόστος, μεταθέτουν ένα σημαντικό οικονομικό κόστος στην παραπαίουσα οικονομία μας, προκαλώντας επιπλέον και τεράστιες ζημίες στον αμυντικό μηχανισμό της χώρας.
Με τη σημερινή κατάσταση της οικονομίας, το θέμα της αυξήσεως της θητείας αποτελεί μονόδρομο, τόσο για οικονομικούς όσο και για ουσιαστικούς, για την άμυνα της χώρας, λόγους. Η ευθύνη για την επίλυση του προβλήματος ανήκει στην πολιτική ηγεσία, η οποία στο κάτω κάτω είναι αυτή που το δημιούργησε. Αν δεν το κάνει και τώρα, στην κρίση, η οποία παρέχει και σημαντικές ευκαιρίες για ανάταξη των όποιων στρεβλώσεων, τότε είναι μάλλον αδιόρθωτη...