Είναι κοινή πεποίθηση σε όλους τους λαούς ότι τη νύχτα, ο κοιμώμενος άνθρωπος μπορεί να έρθει σε επαφή με κακοποιά πνεύματα που τις περισσότερες φορές εκδηλώνονται με την αίσθηση μιας εχθρικής παρουσίας στο δωμάτιο, η οποία πολύ σύντομα μετατρέπεται σε αίσθηση βάρους στο στήθος, με αδυναμία του ανθρώπου να μιλήσει, να κινηθεί, να φωνάξει, με μια λέξη με αδυναμία να αντιδράσει σε αυτό που του συμβαίνει.Από παλιά το σύνολο αυτών των σωματικών και ψυχολογικών αντιδράσεων αποδόθηκε σε κακόβουλα πνεύματα τα οποία ονομάζονται με διάφορους τρόπους, με συνηθέστερα τα ονόματα-επίθετα Μόρα, βραχνάς, εφιάλτης, μεσονυκτικό πνεύμα. Ο τελευταίος όρος απαντάται στους εξορκισμούς της ορθόδοξης εκκλησίας. Πριν περάσουμε στην εξέταση αυτού του φαινομένου, ας δούμε μια τυπική περιγραφή ενός “θύματος” της “Μόρας”.
Μια περίπτωση Μόρας
“Κοιμόμουν στο κρεβάτι μου όταν ξαφνικά είχα την αίσθηση πως κάποιος ή κάτι είχε εισέλθει στο δωμάτιο. Η παρουσία εκείνη άφηνε την αίσθηση μιας ακατανόητης και απίστευτης μοχθηρίας, ενός κακού που δεν μπορούσα να εξηγήσω ή να καταλάβω. Μέσα σε δευτερόλεπτα προσπάθησα ενστικτωδώς να αντιδράσω με το να σκεπαστώ αλλά ήταν αδύνατο να κινήσω στο ελάχιστο το σώμα μου. Η επόμενη προσπάθειά μου, να πω από μέσα μου μια προσευχή, στέφθηκε επίσης από αποτυχία καθώς δεν ήμουν ικανός ούτε καν να ελέγξω τη σκέψη μου και να βάλω τις λέξεις σε μια σωστή σειρά ή να τις αρθρώσω (στη σκέψη μου φυσικά). Την ίδια στιγμή – κλάσματα δευτερολέπτου είχαν περάσει – ένιωσα ένα βάρος στο στήθος μου, λες και κάποιος άνθρωπος ή κάποιο ζώο να είχαν καθίσει και εμπόδιζαν την αναπνοή μου και τις κινήσεις μου. Φυσικά η αγωνία μου ήταν κορυφωμένη αλλά το χειρότερο από όλα ήταν η αίσθηση ότι δεν μπορούσε κανείς να με βοηθήσει – ήμουν μόνος μου εγώ και εκείνο το πράγμα που είχε τον απόλυτο έλεγχο στο σώμα και στο μυαλό μου – και δεν φαινόταν να μπορεί να χάσει τον αγώνα με τίποτα”.
Μόρα, πνεύμα, υπνική παράλυση
Η παραπάνω αποτελεί μια τυπική διήγηση Μόρας, από αυτές που ο μελετητής μπορεί να αλιεύσει κατά δεκάδες ή και χιλιάδες στη μεταφυσική φιλολογία και σε σχεδόν άπειρες παραλλαγές. Για παράδειγμα, στο προσωπικό μου αρχείο (αλλά και στη φιλολογία που ανέφερα παραπάνω μπορεί να βρει παρόμοια) υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο μάρτυρας αναφέρει μεταλλικό ήχο λίγο πριν την εκδήλωση του φαινομένου ή κάποιο βουητό, περίπου όπως κάνει το ρεύμα σε πυλώνες υψηλής τάσης. Σε κάποιες άλλες μαρτυρίες αναφέρεται οπτική επαφή με αυτό το “πλάσμα” και συνήθως περιγράφεται ως “ιπτάμενο πλάσμα”, περίπου σαν πουλί ή ακόμα και σαν μια απροσδιόριστη σκιά που ξεχωρίζει είτε επειδή είναι πιο μαύρη από το σκοτάδι είτε επειδή διαθέτει κόκκινα μάτια είτε και τα δύο παραπάνω. Οι μελετητές ίσως διαφωνήσουν με την τοποθέτηση εκ μέρους μου όλων αυτών στην ίδια κατηγορία αλλά στην ουσία για εμένα δεν έχει σημασία εάν η Μόρα και η περίφημη έρπουσα σκιά ανήκουν σε διαφορετικές “κατηγορίες”. Αφενός δίνω σημασία περισσότερο στην εμπειρία και αφετέρου είμαι της άποψης ότι δεν μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε αυτά τα φαινόμενα κι ακόμα και αν το κάναμε κανείς δεν μπορεί να μας διαβεβαιώσει ότι έχουμε δίκιο. Για να το θέσω διαφορετικά, θα γνωρίζουν ίσως οι αναγνώστες ότι δεν παραδέχονται όλοι τις εννέα αγγελικές ιεραρχίες (άλλοι πχ θεωρούν ότι υπάρχουν πέντε) και δεν συμφωνούν σχετικά με τη σειρά ιεραρχίας (πχ δεν θεωρούν όλοι ότι τα Σεραφείμ είναι η “ανώτερη” τάξη αγγέλων). Για μένα οι κατηγοριοποιήσεις αυτές δεν έχουν ιδιαίτερα πρακτική αξία για τον πολύ κόσμο αλλά ίσως ένα περιορισμένο μόνο φιλολογικό ενδιαφέρον.
Για να επιστρέψουμε λοιπόν στο θέμα μας. Μια προσπάθεια ερμηνείας του ζητήματος περιλαμβάνει την “εξήγηση” μέσω της υπνικής παράλυσης, την οποία δεν θα παραθέσω, καθότι είναι πολύ γνωστή. Θέλω ωστόσο να δηλώσω ότι δεν συμφωνώ με αυτή για λόγους φιλοσοφίας. Και εξηγούμαι. Στον εσωτερισμό το σώμα μας (αυτό που γενικά νοειται ως σώμα, με άλλα λόγια το πυκνό φυσικό) θεωρείται Αυτόματον, με άλλα λόγια δεν θεωρείται ως αρχή αλλά “υπακούει” και αντιδρά μόνο σε ανώτερες παρορμήσεις. Κοινώς, το πυκνό φυσικό σώμα αντιδρά σε ερεθίσματα που προέρχονται από το αιθερικό σώμα. Εάν, λοιπόν, θέλουμε να ερμηνεύσουμε τις αντιδράσεις του πυκνού σώματος δεν πρέπει να θεωρούμε τις αντιδράσεις του ως αίτια αλλά ως αποτελέσματα. Δηλαδή, για τον εσωτερισμό, το οικοδόμημα της δυτικής ιατρικής ότι αρκούν οι παρατηρήσεις και ερμηνείες των σωματικών φαινομένων για να εξηγήσουν τόσο τη λειτουργία όσο και τη δυσλειτουργία του σώματος, δεν είναι στέρεο. Δέχονται ότι η δυσλειτουργία σε ένα όργανο, έναν αδένα, προέρχεται από το αιθερικό και αποτελεί αποτέλεσμα αυτής της αιθερικής επίδρασης. Όμως δεν θα αναλωθούμε στην επεξήγηση της εσωτερικής θεραπευτικής σε αυτό το κείμενο, άλλος είναι ο σκοπός μας. Θεωρώ ότι η υπνική παράλυση, όπως περιγράφεται, δεν είναι το αίτιο της Μόρας αλλά το σωματικό της αποτέλεσμα. Ποιό, άραγε λοιπόν να είναι το αίτιό της;
(συνεχίζεται)