Σάλος έχει προκληθεί από το σκάνδαλο με τις διοξίνες στη Γερμανία και παρά τα καθησυχαστικά μηνύματα ότι στην Ελλάδα δεν έχουν εισαχθεί επικίνδυνα τρόφιμα η αγωνία του κόσμου είναι έκδηλη. Το ερώτημα είναι κατά πόσο είναι μόνο η διοξίνη για την οποία πρέπει να ανησυχούμε. Υπάρχουν και άλλα τρόφιμα τα οποία είναι ήδη στο πιάτο μας και μπορεί να είναι επικίνδυνα;
Η «PRESS Time» έκανε έρευνα και διαπίστωσε ότι υπάρχουν περιοχές υψηλής επικινδυνότητας στις οποίες παράγονται προϊόντα που φτάνουν στα σπίτια μας. Χωματερές που πιάνουν φωτιά σπέρνοντας διοξίνη σε απόσταση χιλιομέτρων, μολυσμένες θάλασσες, γεωργικές περιοχές γεμάτες από βιομηχανικά απόβλητα και η αλόγιστη χρήση των φυτοφαρμάκων γεμίζουν αυτά που τρώμε και το νερό που πίνουμε με επικίνδυνες χημικές ουσίες. Τα προϊόντα άλλες φορές προορίζονται για τοπική κατανάλωση και άλλες φτάνουν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Γάλα, τυρί, καρότα, πατάτες, κρεμμύδια και ψάρια είναι εκείνα που δυνητικά είναι πιο επικίνδυνα.
Γάλα και τυρί με διοξίνη
Διάσπαρτες είναι σε όλη τη χώρα εκατοντάδες χωματερές, παράνομες στην πλειονότητά τους, που μετατρέπονται σε διατροφική βόμβα κάθε φορά που πιάνουν φωτιά - καθόλου σπάνιο φαινόμενο. Κάποιες φορές η φωτιά προκαλείται από μόνη της, συνήθως τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των γυαλιών και των πλαστικών στις χωματερές. Τις περισσότερες φορές όμως, και αυτό συμβαίνει στις παράνομες χωματερές, τις φωτιές τις βάζουν αυτοί που τις διατηρούν για να τις αδειάσουν από τα πολλά σκουπίδια και να δεχτούν νέες ποσότητες, συνεχίζοντας τις μπίζνες.
Όταν όμως καίγονται τα σκουπίδια ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα διοξίνη, που ανάλογα με τον άνεμο μπορεί να φτάσει σε απόσταση μέχρι και 6 χιλιομέτρων και πέφτοντας στο έδαφος περνάει στη διατροφική αλυσίδα. Είναι συνήθως τα αιγοπρόβατα που μολύνονται τρώγοντας και στη συνέχεια η διοξίνη περνάει στο γάλα και από εκεί στο τυρί.
Πρόσφατα ξέσπασε πυρκαγιά σε χωματερή στην Κάρυστο Ευβοίας. Όπως ανέφερε στην «PRESS Time» πανεπιστημιακός, στην περιοχή βόσκουν πολλά αιγοπρόβατα, με ενδεχόμενο κίνδυνο τόσο το κρέας όσο και το γάλα να μολυνθούν από τις διοξίνες. Από το γάλα της περιοχής παράγεται τυρί που πωλείται σε όλη τη Νότια Εύβοια. Η Ανατολική Αττική είναι γεμάτη με παράνομες χωματερές και μπορεί να αντιμετωπίσει ανάλογο πρόβλημα.
Ο κίνδυνος δεν είναι θεωρητικός. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που έγινε στους Ταγαράδες Θεσσαλονίκης όταν το 2006 ξέσπασε πυρκαγιά σε χωματερή. Η Νομαρχία έπειτα από δειγματοληπτικές μελέτες από τον «Δημόκριτο» διαπίστωσε μόλυνση από διοξίνες στο αιγοπρόβειο γάλα και στο κρέας οικόσιτων κοτόπουλων. Με ανακοίνωσή της συνέστησε στους πολίτες να αποφεύγουν την κατανάλωση γάλακτος που προέρχεται από ζώα ελευθέρας βοσκής και απαγόρευσε τη διάθεσή του στις γαλακτοβιομηχανίες. Συνέστησε επίσης την αποφυγή κατανάλωσης κρέατος και αβγών πουλερικών ελευθέρας βοσκής.
Ψάρια γεμάτα χημικά
Όσα ψάρια ζουν σε μολυσμένες θάλασσες απορροφούν επικίνδυνες χημικές ουσίες που τελικά περνούν στον οργανισμό εκείνων που τα καταναλώνουν. Σύμφωνα με ειδικούς στα τρόφιμα, πρόκειται για κλειστούς κόλπους όπου τα νερά δύσκολα ανανεώνονται είτε για εκβολές μολυσμένων ποταμών.
Τέσσερις είναι οι περιοχές με τη μεγαλύτερη επικινδυνότητα. Ο Αμβρακικός και ο Μαλιακός κόλπος βρίσκονται ψηλά στη λίστα της επικινδυνότητας. Στον νότιο Ευβοϊκό τα επίπεδα της μόλυνσης είναι υψηλά λόγω του Ασωπού, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στον βόρειο Ευβοϊκό εξαιτίας της μόλυνσης με βαρέα μέταλλα στη Μεσσαπία της Εύβοιας, τα οποία μεταφέρουν στη θάλασσα τα ποτάμια.
Καρκινογόνα οπωροκηπευτικά
Οπωροκηπευτικά με υψηλές συγκεντρώσεις σε βαρέα μέταλλα βρίσκονται στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Πρόκειται για τρόφιμα-βολβούς που προέρχονται από την περιοχή του Ασωπού. Έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξε ότι κρεμμύδια, πατάτες και καρότα από την περιοχή του Ασωπού με συγκεντρώσεις σε νικέλιο και χρώμιο μέχρι και 700% πάνω από το επιτρεπτό όριο πωλούνται σε ράφια σούπερ μάρκετ στην Αθήνα! Πανεπιστημιακοί κατέθεσαν την προσωπική τους εμπειρία, από την οποία προκύπτει ότι καρότα και ξερά κρεμμύδια Θηβών φτάνουν σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Κατασχέσεις ακατάλληλων τροφίμων
Δεν είναι όμως μόνο τα τρόφιμα από τις παραπάνω περιοχές. Τόνοι ακατάλληλων προϊόντων κυκλοφορούν ή γίνεται προσπάθεια να τεθούν προς πώληση στην αγορά. Αλλοιωμένα και επικίνδυνα για την υγεία προϊόντα, πολλά από τα οποία έχουν πέσει στα «δίχτυα» των διωκτικών αρχών. Στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι φρούτα, λαχανικά, δημητριακά και προϊόντα αρτοποιίας, γαλακτοκομικά προϊόντα, κρέας και προϊόντα κρέατος.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΦΕΤ, 26,5 τόνοι ακατάλληλων τροφίμων κατασχέθηκαν το 2010 για τη χρονική περίοδο από τον Ιανουάριο μέχρι τον Νοέμβριο. Συνολικά, ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων διαπίστωσε 108 περιπτώσεις που αφορούσαν στην κατοχή και διάθεση μη ασφαλών τροφίμων και συνολικά έγιναν 60 πράξεις κατάσχεσης.
Κενά στους ελεγκτικούς μηχανισμούς
Απροστάτευτοι νιώθουν οι πολίτες κάθε φορά που ξεσπάει κάποιο διατροφικό σκάνδαλο και τότε είναι που γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ η απαίτηση για πιο αποτελεσματικούς ελέγχους. Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες ώστε οι ελεγκτικοί κανονισμοί να κάνουν σωστά τη δουλειά τους ή αν, αντίθετα, το σύστημα είναι διάτρητο. Καταγράφοντας την πραγματικότητα εντοπίζουμε μια σειρά από προβλήματα. Το μεγαλύτερο είναι η δυστοκία στον συντονισμό των ελεγκτικών μηχανισμών. Ενώ στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει ένα ελεγκτικό σώμα το οποίο υποδιαιρείται σε τομείς για τους επιμέρους ελέγχους, στην Ελλάδα οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι πολυδιασπασμένοι και υπάγονται σε πέντε διαφορετικά υπουργεία. Έτσι, δεν υπάρχει ο απαραίτητος κεντρικός συντονισμός που θα αυξήσει την αποτελεσματικότητα.
Για να κατανοήσουμε πόσο τραγελαφική είναι η κατάσταση αρκεί να δούμε τι συμβαίνει με τους ελέγχους στο νερό. Την εποπτεία για τους ελέγχους στα ποτάμια και τις λίμνες την έχει το υπουργείο Περιβάλλοντος. Αν το ίδιο νερό χρησιμοποιείται από κάποια βιομηχανία τροφίμων ή πηγαίνει για εμφιάλωση, την εποπτεία ελέγχου την έχει το υπουργείο Υγείας.
Δεν είναι όμως μόνο ο κατακερματισμός των ελεγκτικών μηχανισμών. Δεν έχει λυθεί ακόμη το πρόβλημα της ιχνηλασιμότητας σε όλη την αλυσίδα των τροφίμων και των ζωοτροφών. Της ταυτοποίησης δηλαδή με τον κωδικό παρτίδας όλων των προϊόντων από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση. Να μπορούμε να γνωρίζουμε από ποιον αγόρασε μια εταιρεία ένα τρόφιμο και σε ποιον το μεταπούλησε, ώστε να μπορούν έγκαιρα να εντοπίζονται οι προβληματικές παρτίδες και να αποσύρονται πιο γρήγορα από την αγορά.
Με αυτό τον τρόπο θα είναι εφικτή και η επιβολή προστίμων στους παραβάτες. Πρόστιμα που ακόμη και όταν επιβάλλονται πολλές φορές «πέφτουν» στα δικαστήρια, με αποτέλεσμα στην αγορά να επικρατεί κλίμα ατιμωρησίας που οδηγεί στην ασυδοσία. Επίσης, δεν υπάρχει ούτε συγκεντρωτική λίστα προστίμων στο Διαδίκτυο ώστε να μπορούν να ξέρουν οι πολίτες ανά πάσα στιγμή ποια εταιρεία έχει δεχτεί πρόστιμο, πόσες φορές, τι ποσά και αν τελικά το πλήρωσε.
Κίνδυνος διεύρυνσης του σκανδάλου διοξίνης
Μεγαλύτερες διαστάσεις πιστεύουν ότι μπορεί να έχει το σκάνδαλο με τις διοξίνες στη Γερμανία οι ειδικοί στα τρόφιμα μετά την είδηση ότι χιλιάδες γουρούνια θα σφαγιαστούν εξαιτίας της διοξίνης στη Γερμανία. Η χημική ουσία βρέθηκε για πρώτη φορά το πρωί της προπερασμένης Τρίτης σε ένα χοιροτροφείο στην κομητεία του Βέρντεν της Κάτω Σαξονίας, όταν ένα από τα χιλιάδες αγροκτήματα έκλεισε επειδή είχε αγοράσει ζωοτροφές που περιείχαν λιπαρές ουσίες με υψηλά επίπεδα διοξίνης.
Αποτέλεσμα ήταν ο εκπρόσωπος του υπουργείου Γεωργίας της κομητείας να ανακοινώσει ότι οι συγκεκριμένοι χοίροι θα σφαγιαστούν και θα καούν. Ταυτόχρονα άρχισαν να πληθαίνουν οι πληροφορίες ότι την ίδια τύχη θα έχουν και χιλιάδες άλλα γουρούνια σε πολλές άλλες αγροκτήματα ανά τη χώρα.
Οι ειδικοί θεωρούν ιδιαίτερα ανησυχητικό αυτό το γεγονός, γιατί δεν είναι μόνο το ωμό κρέας των γουρουνιών που ενέχει κινδύνους για τους καταναλωτές αν περιέχει διοξίνη. Το χοιρινό κρέας χρησιμοποιείται επίσης και στα αλλαντικά, ενώ από τα γουρούνια παράγονται ένα σωρό άλλα προϊόντα, όπως τζελ, κολλαγόνα και ζελατίνες, υλικά που μεταξύ των άλλων χρησιμοποιούνται και στη ζαχαροπλαστική - ιδιαίτερα στην παραγωγή έτοιμων μιγμάτων για γλυκά.
Διευρύνεται έτσι το φάσμα των προϊόντων που θα πρέπει να ελεγχθούν. Έτσι, είναι η Γερμανία που πρέπει να πάρει θέση και να πει αν οι συγκεκριμένες φάρμες έδιναν πρώτη ύλη σε βιομηχανίες για την παραγωγή των παραπάνω προϊόντων. Αν ναι, να πει ποιες είναι αυτές και ποια ακριβώς είναι τα προϊόντα τους. Έτσι οι ελεγκτικές αρχές θα ξέρουν ποιες άλλες κατηγορίες εισαγόμενων προϊόντων να ελέγξουν, αρχής γενομένης από τα αλλαντικά και τα έτοιμα μίγματα για γλυκά.
Γιώργος-Ιωάννης Νυχάς, πρόεδρος ΕΦΕΤ
«Χρειαζόμαστε εξειδικευμένο προσωπικό»
Ικανοποιημένος από τον τρόπο λειτουργίας του ΕΦΕΤ, αν και πάντα αναζητεί το καλύτερο, δηλώνει στην «PRESS Time» ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ Γιώργος-Ιωάννης Νυχάς. Βασιζόμενος σε αυτή τη λογική, ζητάει ακόμη πιο εξειδικευμένα άτομα για να στελεχώσουν το προσωπικό του οργανισμού. Άτομα που να έχουν τις γνώσεις και να μπορούν να δουν πίσω από τους αριθμούς.
«Είμαι ευχαριστημένος από τον τρόπο που γίνονται οι έλεγχοι, σαφέστατα όμως θα μπορούσαν να είναι και καλύτεροι. Δεν βρίσκουμε δικαιολογίες. Σκοπός μας είναι να μορφοποιήσουμε δυνάμεις που να είναι αποτελεσματικές και να λειτουργούν υπέρ του πολίτη. Ο οργανισμός έχει περίπου 500 οργανικές θέσεις και έχω στη διάθεσή μου 250 άτομα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει κάτι, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι αρκετό. Στις ΗΠΑ ο αμερικανικός ΕΦΕΤ έχει 750 άτομα για 300 εκατομμύρια πολίτες. Εμείς έχουμε 500 οργανικές θέσεις για 11 εκατομμύρια.
Σαφέστατα θα μας ήταν χρήσιμο περισσότερο προσωπικό, αλλά πρέπει να είναι άτομα με εξειδικευμένες γνώσεις και να γνωρίζουν καλά το αντικείμενο των τροφίμων.
Για παράδειγμα, θα μας ήταν χρήσιμος ένας ειδικός στην συστημική βιολογία (systems biology) για να αναλύει τα αποτελέσματα. Επίσης, ένας ειδικός στην ανάλυση επικινδυνότητας όπως έχουν οι τράπεζες. Θα μου πείτε τι σχέση έχουν οι τράπεζες με τα τρόφιμα. Η στατιστική αντίληψη βοηθάει να καταλάβουμε πράγματα από τα στατιστικά στοιχεία που έχουμε, τα οποία δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά.
Έχει τελικά μεγαλύτερη αξία να αξιοποιείς το δυναμικό που έχεις και να το εμπλουτίζεις με ειδικούς. Το προσωπικό μας εκπαιδεύεται δύο φορές τον χρόνο και είναι οι πιο εκπαιδευμένοι στο Δημόσιο».
source:presstime