«Πες μου πώς χτίζεις, να σου πω ποιός είσαι». Η διαπίστωση ανήκει σε έναν από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της Ελλάδας κατά τον προηγούμενο αιώνα, τον Άρη Κωνσταντινίδη (1913-1993), ο οποίος έπλασε με το μυαλό και τα χέρια του ένα έργο σύγχρονης αρχιτεκτονικής που βγήκε μέσα από τις ανάγκες του τόπου του, συνδυάζοντας κριτικά την ελληνική παράδοση με τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό.
Το αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη ήταν κατάμεστο το απόγευμα της Τρίτης 31 Μαϊου 2011 σε μια βραδιά που, με αφορμή την επανέκδοση τριών εμβληματικών βιβλίων του απ' τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, μετατράπηκε σε μια ουσιαστική αλλά και συγκινητική αναδρομή στη ζωή και το έργο αυτού του «μεγάλου δημιουργού και δασκάλου». Το κοινό θυμήθηκε τον αρχιτέκτονα μέσα από αναλύσεις των κτισμάτων του αλλά και τις προσωπικές μαρτυρίες των παιδιών του και ανθρώπων που τον έζησαν.
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, εκτιμώντας το ζωηρό και ανανεωμένο ενδιαφέρον για το έργο του Κωνσταντινίδη εντός και εκτός συνόρων, κυκλοφορούν και πάλι στοιχειοθετημένα εκ νέου αλλά με πιστή διατήρηση της αρχικής μορφής που είχαν όταν για πρώτη φορά τα εξέδωσε ο ίδιος ο Κωνσταντινίδης με δικά του έξοδα- τρία πολύ σημαντικά βιβλία του: «Δυο "χωριά" απ' τη Μύκονο» (1947), «Τα παλιά αθηναϊκά σπίτια» (1950) και τα «Ξωκλήσσια της Μυκόνου» (1953) που αναδεικνύουν την καλλιτεχνική προσωπικότητα ενός ανθρώπου που έκανε το έργο του στάση ζωής και επιπλέον το υπερασπίστηκε με ιδέες.
Την εκδήλωση για τον «ασυμβίβαστο στη ζωή, στην αρχιτεκτονική και στην ίδια την πόλη» Άρη Κωνσταντινίδη άνοιξε και εν συνεχεία συντόνισε ο Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβοριάς. Ο αρχιτέκτονας-εθνολόγος Γιάννης Σαϊτας, με ακρίβεια και ένα διαφωτιστικό οπτικό υλικό, ανέδειξε τους προβληματισμούς του Κωνσταντινίδη απέναντι στο πρόβλημα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα μιλώντας για την κεντρική σημασία των «εξελικτικών αξιών» στο έργο του που παραμένει ανθεκτικό, την αγάπη του για την ελληνική παράδοση και την ανώνυμη αρχιτεκτονική της και πώς αυτές τις επεξεργάστηκε επιστρέφοντας το 1936 στην Ελλάδα απ' τη Γερμανία, έχοντας γίνει μάρτυρας και του ολοκληρωτισμού αλλά έχοντας λάβει και πολύτιμες γνώσεις απ' την μοντέρνα αρχιτεκτονική της κεντρικής Ευρώπης.
«Ο προφορικός και γραπτός του λόγος συμπληρώνει τους κτισμένους κόσμους του» σημείωσε ο πρώην συνεργάτης του Κωνσταντινίδη τονίζοντας ότι το έργο του ανταποκρινόταν μόνο «στις βαθιά ανθρώπινες ανάγκες και την οικοδομική ευκρίνεια», είχε βαθιά πίστη στη λαϊκή αισθητική και προέτασσε την εμφύσηση του συλλογικού πνεύματος στα κτίρια παρά τις όποιες ιδιοτροπίες του καλλιτέχνη, ήταν ένα έργο «ηθικής λιτότητας».
Ο Άρης Κωνσταντινίδης ποτέ δεν βασανίστηκε απ' το δίλημμα ανάμεσα στην παράδοση και τη νεωτερικότητα. Ο ομότιμος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής Ε.Μ. Π. Αναστάσιος Μπίρης, αναφέρθηκε στον άκρως σύγχρονο και καθαρά προσωπικό αρχιτεκτονικό λόγο του Κωνσταντινίδη υπογραμμίζοντας και την τεράστια διδακτική του σημασία καθώς «είναι μια γέφυρα για την παράδοση του τόπου με τον μοντερνισμό». Ο ίδιος αναφέρθηκε εκτενώς στο έργο «Σπίτι διακοπών στην Ανάβυσσο» (1962) που απασχολεί τη διεθνή βιβλιογραφία για την πνευματικότητα και την υλικότητά του ταυτόχρονα «μια δική του εκδοχή του διαρκούς ελληνικού μοντέρνου».
Ο Άρης Κωνσταντινίδης έλεγε ότι έχτιζε «Δοχεία ζωής» και ότι το έργο του εξέφραζε το (κατά Διονύσιο Σολωμό) «κοινό και κύριο». Η κόρη του Αλεξάνδρα Τσουκαλά μοιράστηκε με το κοινό τις αναμνήσεις ενός «υπέροχου πατέρα» και ενός σπουδαίου ανθρώπου «που ανήκει σε όλους». Και η ίδια επικαλέστηκε τον εθνικό μας ποιητή για να περιγράψει τη φύση της δουλειάς του πατέρα της που ήταν «με λογισμό και μ' όνειρο» καμωμένη, μνήμη και ειλικρίνεια.
Τέλος, ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης, το πρώτο παιδί που ο Άρης Κωνσταντινίδης απέκτησε με τη γλύπτρια Ναταλία Μελά, μίλησε για την έντονη επιρροή που είχαν στο έργο του πατέρα του ο Ίων Δραγούμης και ο Περικλής Γιαννόπουλος διαβάζοντας σχετικά αποσπάσματα που αποδείκνυαν ότι «δεν έχει τονιστεί αρκετά αυτή η σχέση».
Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, όπως είπε ο διευθυντής τους Στέφανος Τραχανάς, αναμένεται η συνολική επανέκδοση του έργου του αρχιτέκτονα που είναι πολυδιάστατο και επιπλέον παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για τη διαμάχη γύρω απ' τη νεοελληνική ταυτότητα που δε τελειώνει ποτέ.
tovima