Γιατί όταν μιλάμε για τα διαστημικά τα πράγματα, όλα παίζουν!
Όταν τα μεγέθη λογίζονται τεράστια και οι αποστάσεις είναι αστρονομικές, το παραμικρό λάθος μπορεί να στοιχίσει ολόκληρη την αποστολή.
Κι όταν αντιθέτως τα πράγματα πάνε κατ' ευχή, οι αστρονομικές γνώσεις που κομίζουν οι συμπαντικές ανθρώπινες τσάρκες είναι πολύτιμες και εκπληκτικές.
Με αυτά υπόψη, ας δούμε τις κορυφαίες φετινές διαστημικές ιστορίες, αυτές που ακούστηκαν στα πέρατα του πλανήτη, αλλά και εκτός Γης...
Νο 10 - Το φεγγάρι ενεπλάκη στη βύθιση του Τιτανικού
Ποιος θα περίμενε ότι ο «συνωμότης» που εμπλέκεται στο περίφημο ναυάγιο του Τιτανικού θα ήταν η σελήνη! Κι όμως, σε μελέτη δύο φυσικών του Πανεπιστημίου του Τέξας, που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο, το ακίνδυνο φεγγάρι ενοχοποιείται για το τραγικό συμβάν, και μάλιστα μήνες πριν από το παρθενικό ταξίδι του κρουαζιερόπλοιου. Στις 4 Ιανουαρίου 1912 λοιπόν, η ευθυγράμμιση ηλίου, σελήνης και Γης έγινε κατά τέτοιον τρόπο που η συνολική τους βαρύτητα δημιούργησε έναν περίεργο κύκλο από ασυνήθιστες πλημμυρίδες και άμπωτες. Κι ενώ το φαινόμενο δεν είναι και τόσο σπάνιο, συνέβη ταυτόχρονα και ένα άλλο κοσμοϊστορικό γεγονός: το φεγγάρι έκανε την κοντινότερη προσέγγιση στον πλανήτη μας κατά τα τελευταία 1.400 χρόνια. Και ακόμα χειρότερα, στις 3 Ιανουαρίου η Γη ήταν στο κοντινότερο σημείο της τροχιάς της στον ήλιο, γεγονός που συμβαίνει βέβαια κάθε χρόνο. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η παλίρροια στις 4 Ιανουαρίου να μην είναι η συνηθισμένη, αλλά απέκτησε ύψη που δεν είχαν ιδωθεί για εκατοντάδες χρόνια, και η υπόθεση των επιστημόνων στρέφεται πλέον στο διαβόητο παγόβουνο: η ιστορική παλίρροια απελευθέρωσε ενδεχομένως πολλά από αυτά, μετατρέποντας τους θαλάσσιους δρόμους σε παγο-ναρκοπέδια τον Απρίλιο, όταν και ξεκίνησε ο Τιτανικός για το μοιραίο του ταξίδι...
Νο 9 - Η NASA αποκτά δύο νέα τηλεσκόπια Hubble - και μάλιστα δωρεάν
Αν πρέπει να αναφερθεί, το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble είναι ένα από τα πλέον πετυχημένα διαστημικά όργανα όλων των εποχών. Όπως όλα τα καλά πράγματα ωστόσο, οι μέρες του Hubble είναι πλέον μετρημένες, γι' αυτό και τον Ιούνιο η αμερικανική διαστημική υπηρεσία αποκάλυψε την ύπαρξη δύο ακόμα ολοκαίνουριων τηλεσκοπίων της κλάσης του Hubble. Τα τηλεσκόπια ανήκουν στο National Reconnaissance Office των ΗΠΑ, την υπηρεσία που διαχειρίζεται τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους(!), καθώς όμως η NRO διαθέτει πλέον καλύτερα όργανα παρατήρησης των γήινων δραστηριοτήτων, αποφάσισε να δωρίσει τα τηλεσκόπια στη NASA! Το εκπληκτικό δώρο δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πώς και πότε θα τεθεί σε λειτουργία, δεν θα παραμείνει ωστόσο σε αχρηστία, το μόνο σίγουρο...
Νο 8 - Νανοσωματίδια στο σεληνιακό έδαφος
Πριν ακόμα πατήσει ο άνθρωπος το πόδι του στο φεγγάρι, ήξερε ότι κάτι ιδιαίτερο υπάρχει στη σεληνιακή επιφάνεια: χωρίς ατμόσφαιρα να αναχαιτίζει τους μετεωρίτες, η σελήνη έχει υποστεί «βομβαρδισμό» από ουράνια σώματα εδώ και 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, γεγονός που έκανε τη σκόνη της σελήνης τουλάχιστον ιδιαίτερη! Η περίφημη αποστολή του Apollo μάλιστα είχε ήδη παρατηρήσει κάτι περίεργο με το χώμα: η σκόνη ανασηκωνόταν από το έδαφος και παρέμενε εκεί για πολύ περισσότερο απ' όσο θα δικαιολογούσε η αδύναμη βαρύτητα του φεγγαριού, την ίδια ώρα που οι πράσινες και πορτοκαλί αποχρώσεις της προσκολλούνταν σε ό,τι άγγιζαν, παραμένοντας εκεί λες και είχαν κολλήσει. Το 2012, ο γεωλόγος Marek Zbik του Queensland University of Technology της Αυστραλίας, χρησιμοποιώντας νανοτομογράφο (τεχνολογία που δεν υπήρχε στα χρόνια του Apollo), ερεύνησε δείγμα από σεληνιακή σκόνη και βρήκε ότι οι πολύχρωμες μικροσκοπικές «χαντρίτσες» περιείχαν νανοσωματίδια με ηλεκτροστατικές ιδιότητες! Σαράντα και πλέον χρόνια από την πρώτη σεληνιακή αποστολή, η επιστήμη συνεχίζει να αποκομίζει πολύτιμες γνώσεις από το φεγγάρι...
Νο 7 - Η διαστημική αποτυχία της Νότιας Κορέας
Το 2012 η Βόρεια Κορέα έστρεψε τα βλέμματα πάνω της για έναν άλλο λόγο: άνοιξε τις πύλες της για πρώτη φορά στον διεθνή Τύπο, καθώς η χώρα αποπειράθηκε την πρώτη εκτόξευση δορυφόρου. Το εγχείρημα έμελλε ωστόσο να αποτύχει: ο πύραυλος δεν κατάφερε να βγει από την ατμόσφαιρα και διαλύθηκε στα μισά της διαδρομής του. Κι ενώ ο δορυφόρος ήταν σχετικά «πρωτόγονος» (ένας κύβος 1.000 κιλών καλυμμένος με ηλιακά πάνελ και μια HD κάμερα!), ο πύραυλος που θα τον μετέφερε στο διάστημα (ο Unha 3) παραήταν εκπληκτικός, επαρκέστατος για την απλή αποστολή του...
Νο 6 - Θερμοπίδακες στον Άρη
Το αναγνωριστικό τηλεσκόπιο που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Άρη (MRO) αποκάλυψε φέτος εκπληκτικές εικόνες από τους αμμόλοφους του κόκκινου πλανήτη και την τραχιά του επιφάνεια, που είναι σμιλευμένη σαν τεράστια χιονοστιβάδα από τους συνεχείς ανέμους που μαστιγώνουν τον Άρη. Το σκηνικό διακοπτόταν ωστόσο από περίεργες μαύρες κηλίδες, με σχήμα ιστού αράχνης, που βρίσκονταν διάσπαρτες στην επιφάνειά του. Οι σκουρόχρωμες «πιτσιλιές» που εμφανίζονταν περιοδικά αποδείχτηκε λοιπόν ότι είναι ένα είδος θερμοπιδάκων από διοξείδιο του άνθρακα, που εκτοξεύονται έξω από το χώμα καθώς το διοξείδιο του άνθρακα μετατρέπεται από τον πάγο του χειμώνα στο αέριο του καλοκαιριού.
Νο 5 - Ωκεανός σε δορυφόρο του Κρόνου
Υπάρχει κάτι το μαγευτικό με τον Ωκεανό του Εγκέλαδου, και δεν είναι μόνο το λυρικό του όνομα! Μην περιμένετε βέβαια βουτιές και ηλιοθεραπεία στις ακρογιαλιές του, καθώς βρίσκεται 1,4 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα από τη Γη, στο φριχτό κρύο του δορυφόρου του Κρόνου. Ο ωκεανός είναι μάλιστα καλυμμένος από ένα πυκνό στρώμα πάγου, όπως αποκάλυψε πρόσφατα το διαστημικό σκάφος Cassini, που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο ήδη από το 2004. Η ανακάλυψη ωστόσο του απόκοσμου αυτού νερού παραείναι μεγάλο νέο: η συνεχής κίνηση των παγωμένων στρωμάτων του Εγκέλαδου υποδεικνύει έναν «ελαστικό» κόσμο, με την ανακάλυψη του τεράστιου ωκεανού να είναι το λιγότερο αναπάντεχη. Στον παγωμένο δορυφόρο, ένα στρώμα «ζεστού» νερού μπορεί να σημαίνει την ύπαρξη ζωής, ενδεχόμενο που μένει πλέον να διερευνηθεί...
Νο 4 - Ανακάλυψη πλανήτη που μοιάζει με τη Γη
Οι εξωπλανήτες αποτελούν μέχρι σήμερα μυστήριο. Οι 8 πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος δεν έχουν τίποτα κοινό με τους 2.300 και πλέον πλανήτες που έχουν εντοπίσει οι αστρονόμοι να βρίσκονται σε τροχιά μακρινών αστεριών. Η «ανωνυμία» και τα μυστήρια που κρύβουν έμελλε ωστόσο να αλλάξει τον Οκτώβριο, όταν ομάδα αστρονόμων του Αστεροσκοπείου της Γενεύης εντόπισαν έναν εξωπλανήτη του γαλαξία Άλφα Κενταύρου -του κοντινότερου ουράνιου γείτονά μας-, που ονόμασαν Alpha Centauri Bb, ο οποίος έχει παρόμοιο μέγεθος και πιθανότατα παρόμοια δομή με τη Γη. Επιπρόσθετα, βρίσκεται σε τροχιά 6 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον δικό του ήλιο, απόσταση που κρίνεται ιδανική για τη διατήρηση ζωής (η τροχιά της Γης ανέρχεται στα 15 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον ήλιο)...
Νο 3 - Το διαστημικό σκάφος Dawn στο μακρινό του ταξίδι
Το τεράστιο σμήνος αστεροειδών που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον ήλιο, μεταξύ Άρη και Δία, αποτελείται στη συντριπτική του πλειονότητα από ουράνια σώματα μικρού μεγέθους (λίγο μεγαλύτερα από βράχους). Οι αστεροειδείς Ceres και Vesta ωστόσο διαφέρουν, με μεγέθη που μπορούν να συγκριθούν με τις πολιτείες του Τέξας και της Αριζόνα αντίστοιχα! Ο Ceres μάλιστα είναι τόσο μεγάλος που μπορεί να «προκριθεί» ως πλανήτης-νάνος, με μέγεθος παρόμοιο με τον Πλούτωνα. Τον Ιούλιο του 2011 το διαστημικό σκάφος Dawn μπήκε σε τροχιά γύρω από τον Vesta και παρέμεινε εκεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2012, όταν και ξεκίνησε το μακρινό του ταξίδι για τον Ceres, όπου και θα φτάσει τον Φεβρουάριο του 2015. Η παρατήρηση του μεγέθους των δύο αυτών αστεροειδών κομίζει νέες γνώσεις για το πλανητικό μας σύστημα, την ώρα που περιμένουμε τα αποτελέσματα των μελετών για τον Vesta...
Νο 2 - Το διαστημόπλοιο Dragon «δένει» στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό
Τα αμερικανικά και ρωσικά διαστημικά σκάφη έχουν προσεγγίσει τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) αμέτρητες φορές, τον Μάιο ωστόσο σημειώθηκε ο πρώτος διαστημικός «ελλιμενισμός» ιδιωτικού διαστημόπλοιου! Ο Elon Musk, ιδρυτής της Space Exploration Technologies Corporation (SpaceX), έστειλε το μη-επανδρωμένο σκάφος Dragon στον ISS, η πρώτη απόπειρα από μια ντουζίνα αποστολών που περιμένουν τη σειρά τους, με τις επανδρωμένες αποστολές να έχουν προγραμματιστεί από τη SpaceX για το 2015. Αυτή θα είναι πράγματι η πρώτη εμπορική κατάκτηση του διαστήματος, και τα θεμέλια τέθηκαν φέτος...
Νο 1 - Το Curiosity προσεδαφίζεται στον Άρη
Το κορυφαίο διαστημικό γεγονός της χρονιάς δεν είναι άλλο από το περίφημο εξερευνητικό όχημα Curiosity της NASA που έφτασε στον Άρη. Κι ενώ δεν είναι η πρώτη φορά που έχουμε στείλει μηχανές στον κόκκινο πλανήτη, καμιά τους ωστόσο δεν ήταν τόσο μεγάλη και τόσο φιλόδοξη όσο το Curiosity (που έχει το μέγεθος τζιπ!), που προσεδαφίστηκε στον πλανήτη τον Αύγουστο. Η προσεδάφιση -που μεταδόθηκε ζωντανά σε όλο τον κόσμο- του ενός τόνου οχήματος ευαγγελίζεται μια νέα εποχή εξερεύνησης του πλανήτη, με τα δύο χρόνια που θα περιπλανηθεί το Curiosity στον Άρη να κομίζουν χρήσιμη γνώση για όλη την ανθρωπότητα. Και η αρχή έγινε «με το δεξί», χάρη στην επιτυχή προσεδάφισή του...