Δεν έχει τέλος ο κατήφορος που έχει πάρει η κατανάλωση τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, με τους Ελληνες να επιστρέφουν στα πρότυπα της δεκαετίας του ’90 και τα ερευνητικά συμπεράσματα να δείχνουν ότι μεταβάλλονται άρδην σταθερές ετών όσον αφορά στον τρόπο που αντιμετωπίζει ο κουρασμένος και ρημαγμένος από τα μέτρα συμπολίτης μας σειρά από αγορές.
Για κάποιους άλλους, βέβαια, πρόκειται πολύ απλά για μια λογική διόρθωση που, καλώς ή κακώς, θα επερχόταν και σε μας, οι οποίοι είχαμε μάθει σε πολύ υψηλά επίπεδα διαβίωσης. Για να δούμε, όμως, ποιες είναι οι δομικές αλλαγές και ανατροπές που επήλθαν και στο μοντέλο κατανάλωσης με αφορμή την κρίση: πρόσφατες μετρήσεις δείχνουν ότι σε ποσοστό 5,1% οι Ελληνες περιόρισαν την κατανάλωση τροφίμων.
Πρόκειται για μια πραγματική κοσμογονία σε ό,τι αφορά το μοντέλο αγορών στη χώρα μας, καθώς για πρώτη φορά μεταπολεμικά σημειώνεται κάμψη στον συγκεκριμένο τομέα. Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι μας μπορεί τα τελευταία δύσκολα οικονομικά χρόνια να κόβαμε από κάθε άλλη μεριά, δύσκολα όμως στερούμασταν το φαγητό, η στέρηση του οποίου δικαίως θεωρείται ως το έσχατο όριο. Μια περαιτέρω ανάλυση της πτώσης στην κατανάλωση ειδών τροφίμων δείχνει κάμψη σε μια σειρά από αυτά τα είδη και μάλιστα πρώτης γραμμής. Σύμφωνα με μελέτη του Boston Consulting Group, οι Ελληνες έχουμε μειώσει σημαντικά τις δαπάνες μας σε βιολογικά τρόφιμα και φρέσκα προϊόντα κάθε είδους.
Ωστόσο, σε αυτού του είδους τα τρόφιμα η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Σε δείγμα 780 Ελλήνων, βάσει της έρευνας του Boston Consulting Group, το 87% των ερωτηθέντων δήλωσε μείωση της διάθεσης αγοράς αθλητικού εξοπλισμού, 86% είπε το ίδιο για τις αγορές ηλεκτρικών ειδών, αντίστοιχο ήταν το ποσοστό και για τις μικροσυσκευές, στο 83% έφτασε η άρνηση αγοράς λευκών συσκευών, ειδών πολυτελείας, υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας, ειδών διακόσμησης, επίπλων και στο 82% οι υπηρεσίες κομμωτηρίου. Πέρυσι, ο αντίστοιχος δείκτης έδειχνε μείωση της αγοραστικής διάθεσης σε κοσμήματα 76%, σε αλκοολούχα ποτά 71%, στην εστίαση 71% κ.ο.κ. Αυτή η αλλαγή προς καθετί που θεωρείται ακριβό ή και περιττό δείχνει στάση φόβου και φυσικά έλλειψη καταναλωτικής διάθεσης.
Στο παραπάνω πλαίσιο, το 68% των Ελλήνων δηλώνει ότι θα μειώσει κι άλλο τις αγορές του, το 28% πως θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα και μόλις το 4% αναφέρεται σε αύξηση δαπανών. Σε επίπεδο αξιών, η άνεση και η ηρεμία μαζί με την υγεία θεωρούνται οι πιο σημαντικές για όλους τους Ελληνες, ομολογώντας ξεκάθαρα φόβο για το τι μέλλει γενέσθαι αύριο. Μάλιστα σε ποσοστό 67% θεωρούν πως θα πρέπει να συνηθίσουν να ξοδεύουν λιγότερα, όταν ο μέσος όρος των Γερμανών που πιστεύουν κάτι τέτοιο φτάνει το 38% και εκείνος της Ε.Ε. το 50%. Μάλιστα μόνο το 30% των συμπολιτών μας θεωρεί πως όταν θα τελειώσει αυτή η κρίση θα πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες του, σε αντίθεση με το υπόλοιπο 70% που σκέφτεται πολύ πιο συγκρατημένα.
Την ίδια περίοδο, έρευνα της γνωστής εταιρείας καταναλωτικών μελετών IRI δείχνει πως σε επίπεδο αγοράς σούπερ μάρκετ μεγάλα είναι τα πλήγματα στα προϊόντα νοικοκυριού (-8,8%) και προσωπικής φροντίδας (-7,6%). Πρόκειται για είδη που, αν και παλαιότερα γνώριζαν αλματώδη ανάπτυξη, σήμερα χαρακτηρίζονται περίπου περιττά, καθώς σχεδόν 9 στους 10 Ελληνες καταναλωτές πιστεύουν πως τα οικονομικά τους θα είναι χειρότερα την επόμενη χρονιά απ’ ό,τι σήμερα. Μάλιστα 9 στους 10 κάνουν ξεκάθαρα πλέον τα ψώνια τους μέσω λίστας. Η έρευνα αυτή δείχνει επίσης τις ίδιες τάσεις περικοπών ανά κατηγορία: 79% δηλώνει ότι θα κόψει από τις διακοπές, 77% από τα κινητά τηλέφωνα, 76% από έπιπλα και διακόσμηση, 74% από τις αγορές ηλεκτρονικών ειδών, 60% από τα ρούχα, 32% από την ενέργεια, 24% από την εκπαίδευση και 22% από την υγεία. Αν κάνουμε σύγκριση των δύο διαφορετικών ερευνών, διαπιστώνουμε πως τα πεδία είναι σχεδόν τα ίδια, με μόνο σημείο διαφοράς την επισήμανση της IRI για την παιδεία και την υγεία. Δηλαδή δύο πεδία-ταμπού επί σειρά ετών για τους Ελληνες, οι οποίοι τώρα αναγκάζονται να βάλουν χέρι και σε αυτούς τους τομείς.
Οι πολιτικές αναταράξεις οδηγούν σε αδιέξοδο την αγορά
Η ανάλυση της IRI, όμως, δείχνει και κάτι ακόμα: αν δούμε τα επίπεδα των μειώσεων των πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ, η μεγαλύτερη κάμψη (-9,4%) πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2012, όταν δηλαδή διαφαινόταν το πολιτικό αδιέξοδο στη χώρα που οδήγησε σε εκλογές. Ανάλογα μεγάλη πτώση είχαν και οι πωλήσεις του καλοκαιριού, λόγω των απανωτών εκλογών που επέτειναν την αβεβαιότητα, με αποτέλεσμα να ανάγεται το συμπέρασμα πως οι πολιτικοκοινωνικές κρίσεις οδηγούν σε μεγάλους κλυδωνισμούς και την αγορά, με ανεξέλεγκτες συνέπειες ως προς την απασχόληση.