Την πρωτοβουλία πήραν δύο οργανώσεις με μεγάλη συνεισφορά στη διαφύλαξη και ανταλλαγή παραδοσιακών σπόρων και ντόπιων ποικιλιών, το «Πελίτι» και ο «Αιγίλοπας».
Στην αίθουσα, νέοι αλλά και μεγαλύτεροι – ένδειξη του ενδιαφέροντος για την ποιοτική γεωργία, τη διατροφική επάρκεια και ασφάλεια, ειδικά σε εποχή κρίσης κι ενώ όλο και περισσότεροι νέοι στρέφονται στο χωράφι.
Την έντονη ανησυχία του για τον υπό διαμόρφωση ευρωπαϊκό κανονισμό εξέφρασε ο κ. Κώστας Κουτής από τον «Αιγίλοπα», οργάνωση με έδρα τον Βόλο, η οποία πήρε το όνομά της από άγρια ποικιλία ελληνικού σίτου. «Το προτεινόμενο νομικό πλαίσιο θα λειτουργήσει υπέρ των σπόρων και των ποικιλιών που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, κυρίως δηλαδή αυτών που πωλούνται από μεγάλες εταιρείες.
Θα οδηγήσει στην ελαχιστοποίηση του αριθμού των ποικιλιών που καλλιεργούνται, καταργώντας τα προαιώνια δικαιώματα των γεωργών και των καταναλωτών να αποφασίζουν για το τι θα καλλιεργήσουν και ποια θα είναι η διατροφή τους. Συνολικά ενισχύεται η επικυριαρχία των μεγάλων εταιρειών στη γεωργία», λέει στην «Κ» ο κ. Κουτής.
Σε πολλές καλλιέργειες στην Ελλάδα κυριαρχεί ακόμα ο ιδιοπαραγόμενος σπόρος, που βγαίνει από την ίδια την παραγωγή του αγρότη και τον οποίο διαφυλάσσει για την επόμενη χρονιά. «Υπολογίζουμε ότι το 80% - 90% του σπόρου σιτηρών, για παράδειγμα, που χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, είναι ιδιοπαραγόμενος.
Στην Ευρώπη είναι 50%. Παρόμοια εικόνα υπάρχει και στην καλλιέργεια της πατάτας». Ο αγρότης μέχρι τώρα μπορεί να χρησιμοποιήσει τον σπόρο του, να τον ανταλλάξει ή και να τον πουλήσει σε σχετικά μικρές ποσότητες. Αυτό πάει να καταργηθεί, με τάση χρησιμοποίησης μόνο πατενταρισμένου σπόρου, αποκλείοντας στην ουσία τον μικρό αγρότη, που δυσκολεύεται να μπει σε αυτή τη διαδικασία.
Οι συνέπειες θα είναι μεγάλες. Κατ’ αρχάς, πρόκειται για βαρύ πλήγμα στη βιοποικιλότητα, όταν από χιλιάδες διαφορετικές ποικιλίες σπόρων σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη θα οδηγηθούμε στην κυριαρχία συγκεκριμένων εμπορικών ειδών.
Ποικιλίες τοπικές, που έχουν αναπτυχθεί και εξελιχθεί μέσα στο πέρασμα των αιώνων, με το μεράκι και την τέχνη του γεωργού και την αλληλεπίδραση της φύσης και του κλίματος, θα εξαφανισθούν. Η απειλή μιας επιδημίας που μπορεί να καταστρέψει μαζικά την παραγωγή είναι υπαρκτή. Επίσης, θα υπάρχουν συνέπειες στην υγεία, καθώς οι βιομηχανοποιημένοι σπόροι οδηγούν κυρίως στο μοντέλο της εντατικής γεωργίας («εμπλουτισμένης» με χημικά και παρασιτοκτόνα), υπονομεύοντας τη δυνατότητα ανάπτυξης καλλιεργειών ήπιων, βιολογικών και ευρύτερα με οικολογική αντίληψη.
Ακόμα, θα υπάρχουν σοβαρές οικονομικές συνέπειες, καθώς η αγορά των σπόρων θα είναι ένα διαρκώς αυξανόμενο κόστος για τον αγρότη (άρα και για τον καταναλωτή). «Ο αγρότης θα χάσει ολότελα την αυτονομία του», τονίζει ο κ. Κουτής. Οπως εξηγεί μάλιστα, οι τρόποι για να υποχρεωθούν οι αγρότες να αγοράσουν πατενταρισμένο σπόρο είναι πολλοί. «Σήμερα αυτό περνά ήδη μέσω των επιδοτήσεων, καθώς συχνά ο γεωργός δεν μπορεί να πάρει ενίσχυση εάν δεν έχει βάλει σπόρο αγοραστό».
Οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται με τη συλλογή, διατήρηση και διάδοση των ντόπιων ποικιλιών αναπτύσσονται. Ηδη το «Πελίτι», που ξεκίνησε το 1995 με έδρα το Μεσοχώρι Παρανεστίου στη Δράμα, έχει αποκτήσει άλλες 11 τοπικές ομάδες, από την Κομοτηνή μέχρι το Ηράκλειο Κρήτης.
Ο «Αιγίλοπας» (ιδρύθηκε το 2003) έχει δώσει σπόρους σε εκατοντάδες αγρότες, ενώ διατηρεί στη συλλογή του πάνω από 300 δείγματα σιτηρών, καθώς και δείγματα από κηπευτικά, δενδρώδη κ.λπ. «Υπάρχουν πολλές ανάλογες πρωτοβουλίες σε όλη την Ελλάδα. Αυτό που ζητούμε είναι το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης να προχωρήσει σε πραγματική διαβούλευση για το νέο νομικό πλαίσιο», τονίζει ο κ. Κουτής.