Μέχρι τις παρυφές των εθνικών πάρκων και δρυμών της Βόρειας Ελλάδας έχουν πλέον φτάσει οι λαθροϋλοτόμοι, εγχώριοι αλλά και «εισαγόμενοι» από γειτονικές χώρες, ενώ σε ορισμένους νομούς έχουν ήδη διεισδύσει σε προστατευόμενες περιοχές, κόβοντας πολυετή ή σπάνια είδη δέντρων και θάμνων, είτε για ίδια χρήση- θέρμανση σε κατοικίες- είτε και για εμπορία καυσόξυλων.
Παρά τις συνεχείς προσπάθειες των δασικών υπηρεσιών και των φυλάκων των εθνικών πάρκων, που πρέπει να περιφρουρούν περιοχές εκατοντάδων χιλιάδων ή και εκατομμυρίων στρεμμάτων, πολλές φορές με πενιχρά μέσα, η λαθροϋλοτομία καλά κρατεί: δέντρα που δύσκολα αποκαθίστανται καταλήγουν σε σόμπες και τζάκια και η οικονομική κρίση στην Ελλάδα τείνει πλέον να εξελιχθεί σε περιβαλλοντική, όπως προειδοποιούν οι κατά τόπους δασάρχες, δασολόγοι, βιολόγοι και εκπρόσωποι φορέων διαχείρισης.
Όπως αναφέρει το ΑΜΠΕ, σε κάποιες περιοχές έχουν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται πιθανές επιπτώσεις της αποψίλωσης των δέντρων στο τοπικό προστατευόμενο οικοσύστημα (π.χ. στην ορνιθοπανίδα), ενώ σε άλλες, το μόνο που κρατάει τους λαθροϋλοτόμους μακριά από τα δάση είναι η δυσπρόσιτη θέση τους, τα μεγάλα υψόμετρα ή οι κακές καιρικές συνθήκες καθ' όλη τη διάρκεια του χειμώνα.
Οι κατά τόπους δασάρχες καλούν τους πολίτες να συνδράμουν στην προστασία και διατήρηση των ελληνικών δασών, ιδίως των προστατευόμενων, καταγγέλλοντας τα κρούσματα παράνομης ξύλευσης, κατά προτίμηση επωνύμως. Κι αυτό διότι οι ανώνυμες καταγγελίες αποδεικνύονται συχνά παραπλανητικές, με στόχο να στρέψουν την προσοχή των υπηρεσιών σε άλλες περιοχές και οι λαθροϋλοτόμοι να δράσουν ανενόχλητοι.
Οι λαθροϋλοτόμοι έδιωξαν τους ερωδιούς από τον Γαλλικό ποταμό;
Στην περιοχή των Δέλτα Αξιού- Λουδία- Αλιάκμονα, στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού, εντοπίζεται ένα από τα σημαντικότερα υγροτοπικά συστήματα της Ελλάδας, έκτασης 388.000 στρεμμάτων.
Η προστατευόμενη -από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία- περιοχή του Εθνικού Πάρκου περιλαμβάνει επίσης, μεταξύ άλλων, τις εκβολές του Γαλλικού ποταμού, ενώ σε αυτή βρίσκουν καταφύγιο περισσότερα από 270 είδη πουλιών, ανάμεσά τους σπάνια και απειλούμενα.
Η σημασία, ωστόσο, του Πάρκου, δεν πτοεί τους λαθροϋλοτόμους, που είτε από ανάγκη -στην περίπτωση των ανθρώπων που θέλουν να ζεστάνουν το σπίτι τους- είτε για το κέρδος, διεισδύουν σε ολοένα μακρινότερα σημεία του Πάρκου.
«Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται έξαρση της λαθροϋλοτομίας και μάλιστα σε πιο μακρινά σημεία, σε σημεία που δεν γινόταν παλαιότερα, επειδή ήταν πιο μακρινά, βρίσκονταν πιο βαθιά στο πάρκο. Πλέον κόβονται ακόμη και τα αρμυρίκια στις εκβολές του Γαλλικού» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δημοσιογράφος Λία Παπαδράγκα, από τον Φορέα Διαχείρισης.
Από την πλευρά της, η δρ βιολογίας Λυδία Αλβανού, υπεύθυνη παρακολούθησης της βιοποικιλότητας στο εθνικό πάρκο, σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι μία από τις πρώτες επιπτώσεις της λαθροϋλοτομίας στην περιοχή πιθανώς να διεφάνη πέρυσι, αν και για πιο ασφαλείς εκτιμήσεις θα πρέπει να συγκεντρωθούν δεδομένα και από το 2013.
Συγκεκριμένα, η αποικία ερωδιών, που κάθε χρόνο εμφανιζόταν στην περιοχή του Γαλλικού Ποταμού, δεν εγκαταστάθηκε εκεί το 2012. Για την ακρίβεια, κάποια άτομα της αποικίας έφτασαν στην περιοχή τον Μάρτιο-Απρίλιο, όπως κάθε χρόνο, αλλά στη συνέχεια έφυγαν.
«Αν και το ζήτημα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω, ώστε να διαπιστωθεί αν η μη εγκατάσταση της αποικίας οφείλεται πράγματι στη λαθροϋλοτομία, ωστόσο είναι πιθανό να συνδέεται με αυτή, καθώς πέραν του ότι κόβονται τα αρμυρίκια στον Γαλλικό, υλοτομήθηκαν λαθραία και πολλές λεύκες, που εμπόδιζαν την ηχητική και οπτική όχληση των πουλιών από τα αυτοκίνητα στην παρακείμενη εθνική οδό» εξηγεί η κ. Αλβανού και προσθέτει ότι η βλάστηση της περιοχής -αρμυρίκια, λεύκες, ιτιές, οξιές, σκλήθρα- αποτελεί ενδιαίτημα φωλεοποίησης και αναπαραγωγής όχι μόνο για τους ερωδιούς, αλλά και για αρπακτικά, μικροπουλιά και βίδρες (φτιάχνουν φωλιές στις ρίζες και τις κουφάλες των δέντρων).
Η λαθροϋλοτομία, όμως, δεν επηρεάζει μόνο τα πουλιά. Τα δέντρα, πέραν του ότι προσφέρουν οξυγόνο, σταθεροποιούν το έδαφος και προστατεύουν από τη διάβρωση, την ερημοποίηση και τις πλημμύρες και η ανανέωση των δασών που ξυλεύονται είναι πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Αυτό έχει μακροπόθεσμα και πολύ μεγάλη οικονομική επίπτωση, που πρέπει να τη σκεφτούμε επίσης σοβαρά" καταλήγει η κ. Αλβανού.
Όλυμπος: Λαθροϋλοτόμοι στους πρόποδες του Βουνού των Θεών
Το Βουνό των 12 Θεών, ο Όλυμπος, συμπεριλήφθηκε -από το έγκυρο βρετανικό περιοδικό «Ecologist- στη λίστα των 10 καλύτερων εθνικών πάρκων της Ευρώπης (έχοντας επιλεγεί ανάμεσα σε 359), ενώ η Unesco τον χαρακτήρισε «διατηρητέο οικοσύστημα της παγκόσμιας βιόσφαιρας». Κι όμως: οι λαθροϋλοτόμοι έχουν φτάσει μέχρι τους πρόποδες του Ολύμπου και τις παραολύμπιες περιοχές.
«Οι λαθροϋλοτόμοι δεν σταματούν στις προστατευόμενες περιοχές. Πέρυσι καταγράψαμε 45 περιπτώσεις λαθραίας υλοτομίας ή παράνομης μεταφοράς ξύλων στην περιοχή του Ολύμπου εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Ολύμπου, δασολόγος Παύλος Ανδρεδάκης.
Τα κρούσματα παράνομης ξύλευσης έχουν κατά τον ίδιο μεγαλύτερη έκταση στις βόρειες και ανατολικές πλαγιές του Ολύμπου (σ.σ. σε χαμηλά υψόμετρα), οι οποίες ανήκουν στην περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης και στην έκταση που προβλέπεται να ενταχθεί στο πάρκο, στο πλαίσιο του κατατεθέντος σχετικού σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος.
«Τα κρούσματα αφορούν περιοχές μέχρι τα 1.000 μέτρα. Στον πυρήνα του πάρκου ευτυχώς δεν έχουμε λαθροϋλοτομία, καθώς τα υψόμετρα είναι μεγάλα, η πρόσβαση δύσκολη και υπάρχουν πολλά κωνοφόρα, ενώ οι λαθροϋλοτόμοι προτιμούν τις δρυς, τις κουμαριές και τις οξιές» σημειώνει ο κ.Ανδρεδάκης.
Η δασική υπηρεσία και ο φορέας διαχείρισης με τους οκτώ φύλακές του, συνεργάζονται στενά για την προστασία της περιοχής, κάνοντας περιπολίες ακόμη και τις νύχτες.
Μάλιστα, κατά τον κ.Ανδρεδάκη, η δασική υπηρεσία απαγόρευσε πρόσφατα τη (νόμιμη) βόσκηση ζώων, σε περιοχή όπου υπήρχε έντονη λαθροϋλοτομία, ώστε να βοηθηθεί η φυσική αναδάσωση, αλλά και να περάσει το μήνυμα σε όλους τους πολίτες -συμπεριλαμβανομένων των κτηνοτρόφων- ότι πρέπει και οι ίδιοι να προστατεύουν τον φυσικό χώρο τους.
«Υπάρχουν τα κρούσματα από πολίτες που κόβουν δέντρα για θέρμανση, αλλά τη μεγάλη ζημιά κάνουν αυτοί που εμπορεύονται παράνομα καυσόξυλα. Δυστυχώς, τα δάση μας πάντα υφίστανται πίεση σε έκρυθμες καταστάσεις για την Ελλάδα. Αυτό συμβαίνει και τώρα» παρατηρεί ο κ.Ανδρεδάκης.
Από την πλευρά του, ο δασάρχης Πιερίας Γιώργιος Μαυρίδης εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι οι μηνύσεις για λαθροϋλοτομία στον νομό (όχι μόνο στην προστατευόμενη περιοχή) έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια.
Ροδόπη: Αποψιλώνοντας το Δέλτα του Νέστου
Λίγες, ίσως, περιοχές στην Ευρώπη είναι τόσο ευλογημένες με φυσικό πλούτο και ομορφιά όσο η ανατολική Μακεδονία-Θράκη, με τους «θησαυρούς» της Οροσειράς της Ροδόπης ή του Δέλτα του Νέστου και των λιμνών Βιστωνίδας και Ισμαρίδας. Το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης απλώνεται σε έκταση 1.731.150 στρεμμάτων, οι δε προστατευόμενες περιοχές των υγροτόπων Δέλτα Νέστου και λιμνών Βιστωνίδας και Ισμαρίδας εκτείνονται σε περίπου 726.000 στρέμματα. Δυστυχώς, ούτε αυτές οι περιοχές είναι ασφαλείς.
«Οι λαθροϋλοτόμοι κόβουν με βάση ένα κριτήριο: τι είναι πιο κοντά τους και πιο εύκολο να μεταφερθεί. Δεν καταλαβαίνουν από προστατευόμενες περιοχές. Κρούσματα σημειώνονται στο Δέλτα του Νέστου, σε δέντρα που είναι πολύ δύσκολο να αντικατασταθούν: πλατάνια, δρύες, φράξους.
Η περιοχή είναι πεδινή, με χωριά γύρω-γύρω, οπότε η παράνομη ξύλευση είναι εύκολη. Στην οροσειρά της Ροδόπης υπάρχει κάποια προστασία, και επειδή δεν υπάρχουν τόσο πολλές κατοικημένες περιοχές, και επειδή τα υψόμετρα είναι μεγαλύτερα, οπότε τα κρούσματα είναι λιγότερα» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Παναγιώτης Βαφείδης, στέλεχος του αρμόδιου δασαρχείου.
«Δυστυχώς- προσθέτει- πολλές από τις προστατευόμενες περιοχές είναι προστατευόμενες μόνο στα χαρτιά. Δεν υπάρχει ειδικό σχέδιο ούτε ειδική μέριμνα των ελεγκτικών μηχανισμών για την προστασία τους. Πολλοί πολίτες δε, αισθάνονται σαν καταδότες, όταν καταγγέλλουν λαθροϋλοτόμους και γι' αυτό δεν συνεργάζονται. Πρέπει όμως να καταλάβουν ότι έτσι η Ελλάδα χάνει πράγματα πολύ δύσκολο να αντικατασταθούν».
Σύμφωνα με τον κ.Βαφείδη, ιδανικό είναι οι καταγγελίες να είναι επώνυμες, γιατί έτσι διευκολύνεται το έργο των υπηρεσιών, παρότι το δασαρχείο επιλαμβάνεται και των ανώνυμων καταγγελιών, που όμως συχνά αποδεικνύονται παραπλανητικές ή και... φάρσες.
«Σε σχέση με τρία χρόνια πριν, τα περιστατικά λαθροϋλοτομίας, συνολικά όχι μόνο στις προστατευόμενες περιοχές της Ροδόπης, έχουν αυξηθεί κατά 15 φορές, από μόλις τέσσερα ή πέντε σε περισσότερα από 60 ετησίως. Για να αντιμετωπιστούν χρειάζεται στήριξη των δασικών υπηρεσιών.
Ο αριθμός των δασοφυλάκων που έχουμε (18 σήμερα, μετά την κατάργηση της αγροφυλακής) είναι υπερ-ικανοποιητικός.
Αλλά πώς να αντιμετωπίσεις τη λαθροϋλοτομία όταν δεν έχεις καν ασύρματο, έναν επαγγελματικό φακό, ένα ΙΧ έστω ανά τρεις δασοφύλακες ή μια θερμική κάμερα; Είναι δυνατόν να κρύβεται το βράδυ ο λαθροϋλοτόμος πίσω από έναν θάμνο δίπλα σου και να σε κοροϊδεύει που δεν μπορείς να τον δεις;» λέει χαρακτηριστικά.
«Δυστυχώς, η μετατροπή της οικονομικής κρίσης σε περιβαλλοντική δεν είναι κάτι που θα συμβεί, αλλά κάτι που έχει ήδη αρχίσει να συμβαίνει. Πάντοτε το περιβάλλον γίνεται θύμα των κρίσεων στην Ελλάδα. Γι΄ αυτό σε περιόδους κρίσεων απαιτείται ακόμη πιο έντονη και ειλικρινής πολιτική βούληση για την προστασία του" σημειώνει ο κ.Βαφείδης.
Φυσικό επακόλουθο της αύξησης της τιμής του πετρελαίου και της οικονομικής κρίσης χαρακτηρίζει, από την πλευρά της, την παράνομη ξύλευση η υπεύθυνη φύλαξης του Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, δασοπόνος Ελένη Χατζηαναστασίου, εξηγώντας ότι το πρόβλημα είναι εντονότερο γύρω από το Παρανέστι, με τους λαθροϋλοτόμους να δρουν κυρίως νυχτερινές ώρες και Σαββατοκύριακα.
Πρέσπες: Εγχώρια και εισαγόμενη λαθροϋλοτομία
Στο Τριεθνές Ελλάδας-Αλβανίας-πΓΔΜ, στην ευρύτερη περιοχή του εθνικού δρυμού των Πρεσπών, η λαθροϋλοτομία δεν είναι απότοκο μόνο της οικονομικής κρίσης, αν και εντείνεται από αυτή. Επίσης, οι λαθροϋλοτόμοι δεν είναι μόνο… εγχώριας προέλευσης όπως σε άλλες περιοχές, αφού «συνάδελφοί» τους έρχονται και από γειτονικές χώρες, κυρίως από Αλβανία.
«Το πρόβλημα υφίσταται εδώ και 20 χρόνια, ενώ πέραν των εγχώριων λαθροϋλοτόμων, έχουμε μεγάλο πρόβλημα και με αυτούς που καταφθάνουν από την Αλβανία με μουλάρια και άλογα, κόβουν δέντρα, τα φορτώνουν στα ζώα και επιστρέφουν. Αυτοί έρχονται συνήθως βράδυ ή μέρες με κακοκαιρία, εκμεταλλευόμενοι ακόμη και την ομίχλη για να κρύβονται" λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής προϊστάμενος του Τμήματος Διοίκησης και Διαχείρισης Δασών της Διεύθυνσης Φλώρινας, Παναγιώτης Παπαϊωάννου.
Κατά τον ίδιο, οι υλοτομίες που γίνονται παρανόμως είναι και πολύ «άτσαλες», αφού αφήνουν τα δέντρα κομμένα στο 1-1,30 μέτρο από το έδαφος -μια πολύ θλιβερή εικόνα. Πού είναι εντονότερο το πρόβλημα; Κατά τον κ.Παπαϊωάννου, στην πλευρά της Πύλης και του Βροντερού, που -ιδίως το δεύτερο- βρίσκονται πολύ κοντά στα σύνορα. Προς το παρόν, όμως, το πρόβλημα είναι υπό έλεγχο, χάρη και στην άψογη -όπως τη χαρακτηρίζει ο κ.Παπαϊωάννου- συνεργασία με τα συνοριακά τμήματα Κρυσταλλοπηγής και Πύλης.
Παρόλα αυτά, τα μέσα παραμένουν πενιχρά. «Τα τελευταία δύο τρία-χρόνια, έχουμε παραλάβει σχεδόν 15 εγκυκλίους και διαταγές για τη λαθροϋλοτομία, αλλά την ίδια στιγμή αντιμετωπίζουμε πρόβλημα έλλειψης καυσίμων, προσωπικού και επιστημόνων. Μπορεί να ενισχυθήκαμε με προσωπικό από την αγροφυλακή, αλλά πάσχουμε από δασολόγους.
Από τις 10 οργανικές θέσεις δασολογικού ΠΕ, έχουμε μείνει με καλυμμένες τις τέσσερις. Έχουμε δε, 10 ημέρες που δεν μπορούμε να βάλουμε βενζίνη στα κρατικά οχήματα» υποστηρίζει ο κ. Παπαϊωάννου και συμπληρώνει ότι πρόσθετο πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι η παράνομη υλοτομία για ξύλα αξίας έως 600 ευρώ (δηλαδή για 5-6 τόνους καυσόξυλων) μετατράπηκε σε απλό πταίσμα από πλημμέλημα...
Πρόβλημα λαθροϋλοτομίας στην περιοχή του Βροντερού, με πολλά κρούσματα και από γειτονικές χώρες, εντοπίζει και η δασολόγος Χριστίνα Λουκά από τον Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών, σημειώνοντας ότι πρόκειται για χρόνιο ζήτημα. Κατά την ίδια, η παράνομη ξύλευση 'γονατίζει" ακόμη και πολυετή και θαλερά δέντρα, όπως βαλανιδιές, αλλά και κέδρα.
Υπενθυμίζεται ότι ο δρυμός περιλαμβάνει -μεταξύ άλλων- δάση δρυός (ευθυτενείς βελανιδιές), τη «βόρεια» σημύδα, κωνοφόρα δέντρα, 1400 είδη φυτών, 1200 είδη φτέρης και τα μοναδικό στην Ευρώπη δάσος από γηραιούς κέδρους (άρκευθο ή ψευδοκυπαρίσσι), στη διαδρομή από Κούλα προς Ψαράδες, όπως και ένα ενδημικό είδος, την «Centaurea prespana».
Πίνδος: Ο καιρός και η γεωγραφία, προστάτες των δασών
Το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου περικλείει -μεταξύ άλλων- στα όριά του δύο εθνικούς δρυμούς, του Βίκου- Αώου και της Πίνδου (Βάλια Κάλντα), 11 περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο «Natura 2000» και το δυτικό τμήμα του Νομού Γρεβενών. Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες χερσαίες προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα, συνολικής έκτασης 1.969.741 στρεμμάτων, ενώ θεωρείται πολύ σημαντική γενικά στην Ευρώπη, καθώς συνδυάζει μοναδικά το φυσικό με το ανθρωπογενές περιβάλλον.
Την περιοχή αυτή την προστατεύουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της, αλλά και οι κακές καιρικές συνθήκες στη διάρκεια του χειμώνα, αν και ούτε σε αυτή την περίπτωση λείπουν τα, μεμονωμένα ευτυχώς, κρούσματα λαθροϋλοτομίας.
Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δασάρχης Ιωαννίνων Φωτεινή Κούτλα, το 2012 έγιναν 53 μηνύσεις για παράνομη ξύλευση κοντά σε προστατευόμενες περιοχές.
Στον μοναδικής ομορφιάς και αξίας ορεινό όγκο της Βάλια Κάλντα, πάντως, ο καιρός και η γεωγραφία συνηγορούν ώστε τα δάση να μείνουν ανέγγιχτα. Ήδη από τις 28 Οκτωβρίου η περιοχή είναι κλειστή και απροσπέλαστη, λόγω των βροχών και του χιονιού.
Σύμφωνα με τον συντονιστή του Φορέα Διαχείρισης Εθνικών Δρυμών Βίκου- Αώου και Πίνδου Μιχάλη Βάκκα, επιβεβαιωμένα κρούσματα λαθροϋλοτομίας εντός του πάρκου δεν υπάρχουν, καθώς από τις πεζές περιπολίες που γίνονται δεν έχουν εντοπιστεί κομμένα δέντρα.
Την ίδια εικόνα περιγράφει -για την πλευρά των Γρεβενών- ο δασάρχης Γρεβενών, Δημήτρης Δρίζης. Όπως λέει, στο εθνικό πάρκο δεν υπάρχει λαθροϋλοτομία, η οποία εντοπίζεται κυρίως σε δρυοδάση χαμηλότερων υψομέτρων, που δεν ανήκουν σε προστατευόμενες περιοχές. «Κάνουμε συνεχείς ελέγχους για να περιορίσουμε τη λαθροϋλοτομία και εκεί» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Πάντως, στη γεωγραφική γειτονιά του Πάρκου στην Ήπειρο και τη δυτική Μακεδονία, συμβαίνει ό,τι και στην υπόλοιπη Ελλάδα... Για του λόγου το αληθές, αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως γνωστοποιεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δασολόγος Φώτης Ζήκος, διευθυντικό στέλεχος στην αρμόδια Γενική Διεύθυνση Δασών, οι δασικές υπηρεσίες, που ανήκουν στην αποκεντρωμένη διοίκηση, έχουν προχωρήσει σε πολλές συλλήψεις, ενώ υπάρχουν 414 πρωτόκολλα μηνύσεων (σ.σ. όχι μόνο για προστατευόμενες περιοχές) και έχουν γίνει κατασχέσεις 6000 τόνων ξύλων, 59 οχημάτων και 37 αλυσοπρίονων.
Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με πρόσφατη ανακοίνωση του ΥΠΕΚΑ, οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να καταγγέλλουν, άμεσα, περιστατικά λαθροϋλοτομίας στο Συντονιστικό Κέντρο Δασοπροστασίας (τηλεφωνικός αριθμός: 1591).