Έχετε σκεφτεί ότι η στυτική δυσλειτουργία μπορεί να είναι θέμα
πολλών παραγόντων, τόσο σωματικών όσο και ψυχολογικών; Γνωρίζετε ότι
έχει άμεση σχέση με την καρδιά;
Κωδικοποιήσαμε τους παράγοντες που
επηρεάζουν τη στύση και ενδεχομένως να είναι υπεύθυνοι για τη στυτική
δυσλειτουργία και στο επιστημονικό άρθρο που ακολουθεί σας τους
παρουσιάζουμε....χειρουργού Ουρολόγου- Ανδρολόγου
fellow of the European Board of Urology
Η στυτική δυσλειτουργία έχει αρκετούς κοινούς παράγοντες κινδύνου με
την καρδιαγγειακή νόσο (π.χ. έλλειψη άσκησης, παχυσαρκία, κάπνισμα,
υπερλιπιδαιμία, μεταβολικό σύνδρομο), κάποιοι από τους οποίους μπορούν
να τροποποιηθούν απλώς και μόνο με παρεμβάσεις και αλλαγές στον τρόπο
ζωής και σε επιβλαβείς και ανθυγιεινές συνήθειες.
Πιο αναλυτικά, τα αίτια της στυτικής δυσλειτουργίας μπορούν να καταταγούν ως εξής:
Αγγειακά
Καταστάσεις που οδηγούν σε αδυναμία των αγγείων του πέους να επιτύχουν
τη διαδικασία της στύσης όπως περιγράφηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο.
- Καρδιαγγειακή (και στεφανιαία) νόσος : υπάρχει διάχυτη αθηροσκλήρωση
και αγγειακή δυσλειτουργία σε όλα τα αγγεία του πάσχοντος, οπότε
συμμετέχουν και τα αγγεία του πέους.
- Υπέρταση : προκαλεί δυσλειτουργία σε όλα τα αγγεία του οργανισμού
- Σακχαρώδης Διαβήτης: προκαλεί διάχυτη μικροαγγειοπάθεια και νευροπάθεια
- Υπερλιπιδαιμία : δημιουργία αθηρωμάτωσης και αθηροσκλήρυνσης.
- Κάπνισμα: γνωστή επίδραση στην καρδιαγγειακή νόσο.
- Μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις στην πύελο (όπως ριζική προστατεκτομή
για καρκίνο του προστάτη), ή ακτινοθεραπεία κυρίως στην πύελο ή στον
οπισθοπεριτοναϊκό χώρο.
Νευρογενή
α. Κεντρικό νευρικό σύστημα
Δυσλειτουργία λόγω κακής λειτουργίας και βλάβης νευρώνων στα κέντρα του
εγκεφάλου και του Νωτιαίου Μυελού, που συντονίζουν και δίνουν τις
εντολές για τη λειτουργία της στύσης
- Πολλαπλή Σκλήρυνση (σκλήρυνση κατά πλάκας ), Πολλαπλή Ατροφία
- Νόσος του Πάρκινσον
- Όγκοι του εγκεφάλου ή του Νωτιαίου μυελού
- Αγγειακά Εγκεφαλικά επεισόδια
- Δισκοπάθειες
- Κακώσεις και παθήσεις του Νωτιαίου μυελού
β. Περιφερικό Νευρικό σύστημα
Αδυναμία των περιφερικών νεύρων να μεταφέρουν τα αισθητικά ερεθίσματα
στα κέντρα του εγκεφάλου και του Νωτιαίου Μυελού, αλλά και τις εντολές
από τα κέντρα αυτά προς τα γεννητικά όργανα.
- Σακχαρώδης Διαβήτης (λόγω της νευροπάθειας που προκαλεί)
- Αλκοολισμός, Ουραιμία ( από νεφρική ανεπάρκεια)
- Πολυνευροπάθεια – πολλαπλές, διάχυτες βλάβες περιφερικών νεύρων
- Χειρουργικές επεμβάσεις, κυρίως στην πύελο ( όπως και πάλι ριζική
προστατεκτομή, κοιλιοπερινεϊκή εκτομή για καρκίνο εντέρου κλπ)
Ανατομικά ή δομικά αίτια
Πρόκειται για καταστάσεις που προκαλούν δυσμορφίες ή ανατομικές
παραλλαγές κυρίως στο πέος και την ουρήθρα, οι οποίες οδηγούν σε
λειτουργική αδυναμία επίτευξης της στύσης ή της επιτυχούς διείσδυσης ή
της εκσπερμάτισης.
- Νόσος του Peyronie και συγγενής κάμψη του πέους ( στραβό πέος )
Πρόκειται για δύο διαφορετικές καταστάσεις, οι οποίες όμως έχουν σαν
κοινό αποτέλεσμα την κάμψη του πέους σε άλλοτε άλλο βαθμό, που μπορεί να
φτάσει έως και την αδυναμία διείσδυσης στον κόλπο. Η συγγενής κάμψη
αποτελεί μια εκ γενετής ανατομική διαταραχή, η οποία γίνεται αντιληπτή
κατά την προεφηβική ή εφηβική ηλικία, οπότε ο νέος άνδρας παρατηρεί το
πέος του κατά τη στύση να μην είναι ευθύ, αλλά να παρουσιάζει μία
γωνίωση η οποία μπορεί να είναι από λίγες μοίρες έως και να σχηματίζει
ορθή γωνία, ενώ η νόσος του Peyronie αναπτύσσεται σε ένα φυσιολογικό
πέος, στο οποίο αναπτύσσεται αντίστοιχη κάμψη κατά την ενήλικη ζωή.
Η συγγενής κάμψη φαίνεται να οφείλεται στην ασύμμετρη ανάπτυξη των
σηραγγωδών σωμάτων του πέους σε σχέση με το σπογγιώδες σώμα της ουρήθρας
και η κύρτωση του πέους είναι συνήθως προς τα κάτω και ανάλογα και με
το βαθμό της μπορεί να προκαλεί ψυχολογικά προβλήματα και ψυχογενή
στυτική δυσλειτουργία στον έφηβο. Η πάθηση αντιμετωπίζεται χειρουργικά
με άριστα αποτελέσματα. Η νόσος του Peyronie, ή Σκλήρυνση των Σηραγγωδών
Σωμάτων του Πέους ή Induratio Penis Plastica (IPP), οφείλεται σε
εστιακή ή εκτεταμένη ίνωση του ινώδους χιτώνα του πέους (βλέπε
ανατομία), η οποία προκαλεί διαφόρου βαθμού κάμψη του πέους και απόκλιση
από το διαμήκη άξονά του, είτε προς τα πλάγια, είτε προς τα πάνω ή
κάτω.
Η νόσος έχει την τάση να αναπτύσσεται σε διάρκεια έως και ενός έτους
έως ότου να σταθεροποιηθεί (φλεγμονώδης φάση της νόσου) . Σε αυτή τη
φάση μπορεί να υπάρχει και πόνος κατά τη στύση. Στο σημείο της ίνωσης
μπορεί να αναπτυχθεί μια σκληρή «πλάκα», που συνήθως μπορεί να γίνει
αντιληπτή ψηλαφητικά και από τον πάσχοντα. Η διείσδυση στον κόλπο
καθίσταται δύσκολη έως αδύνατη, αρχικά λόγω του πόνου (αν υπάρχει) και
στη συνέχεια λόγω της κάμψης του πέους, ενώ συχνά συνυπάρχει στυτική
δυσλειτουργία είτε ψυχογενής, είτε οργανική λόγω διαταραχής της
αιμάτωσης κυρίως μετά τη βλάβη.
Η αιτιολογία της πάθησης δεν είναι εξακριβωμένη επακριβώς, ωστόσο
ενοχοποιούνται μικροτραυματισμοί του πέους κατά τις επαφές, κάποια
κληρονομική προδιάθεση, καθώς και η αυτοάνοση αιτιολογία (ρευματική,
νόσος του συνδετικού ιστού), καθώς η νόσος συνυπάρχει συχνά με ρίκνωση
της παλαμιαίας απονεύρωσης (νόσο Dupuytren). Η αντιμετώπιση της πάθησης
είναι κατά βάση χειρουργική, καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς
αρκετές μέθοδοι συντηρητικής θεραπείας χωρίς ιδιαίτερη
αποτελεσματικότητα.
Η μόνη ρεαλιστική συντηρητική αγωγή φαίνεται να είναι η από του
στόματος χορήγηση αντιοξειδωτικής (κυρίως βιταμίνης Ε) αγωγής, καθώς και
κάποιες ουσίες που δείχνουν (εμπειρικά) να έχουν κάποια αποτελέσματα
κατά τη φλεγμονώδη φάση της νόσου, όπως η ταμοξιφαίνη και το Potaba,
καθώς και η διαδερμική ιοντοφόρηση Βεραπαμίλης και Δεξαμεθαζόνης, ως
προς τον περιορισμό της βλάβης και της γωνίωσης του πέους. Η τελική
χειρουργική αντιμετώπιση (πάντα μετά τους 12 μήνες) συνιστάται σε
επεμβάσεις πτύχωσης του ινώδους χιτώνα αντιδιαμετρικά της ρίκνωσης, όταν
αυτή είναι περιορισμένη, και φτάνει έως και σε επεμβάσεις πλήρους
αποδόμησης του πέους, διατομής της ινώδους πλάκας και αποκατάστασης του
ελλείμματος με χρήση διαφόρων αυτόλογων (από σαφηνή φλέβα, βλεννογόνο
στόματος) ή ετερόλογων μοσχευμάτων (σε περιπτώσεις όπως αυτή στο σχ.4).
- Κάταγμα πέους : πρόκειται για επείγουσα κατάσταση, που συμβαίνει όταν
γίνει ρήξη του ινώδους χιτώνα του πέους κατά την επαφή, οπότε συμβαίνει
μεγάλη εξαγγείωση του αίματος που βρίσκεται υπό πίεση μέσα στα
σηραγγώδη σώματα, με επακόλουθη αιφνίδια απώλεια της στύσης και
δημιουργία μεγάλου αιματώματος στο πέος. Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι
άμεση χειρουργική εξερεύνηση, καθαρισμός του αιματώματος, ανεύρεση και
συρραφή της ρήξης. Τα αποτελέσματα είναι άριστα, αν όμως καθυστερήσει η
αντιμετώπιση μπορεί να εγκατασταθεί μόνιμη στυτική δυσλειτουργία λόγω
εκτεταμένης ίνωσης.
- Μικροφαλλία, υποσπαδίας, επισπαδίας : συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες
του πέους και της ουρήθρας, που πρέπει να αναγνωρίζονται από μικρή
ηλικία και να αντιμετωπίζονται ανάλογα. Να διευκρινίσουμε ότι αληθής
μικροφαλλία ορίζεται ως το μήκος του πέους σε παιδική ηλικία κάτω από
2,5 εκατοστά σε χάλαση, ή σε μεγαλύτερη ηλικία κάτω από 10 εκατοστά σε
στύση.
Ορμονικά αίτια
Όπως προαναφέρθηκε, χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης (< 3,45ng/ml) είτε
από πρωτοπαθή ορχική βλάβη είτε σε καταστάσεις δευτεροπαθούς ή όψιμης
εμφάνισης υπογοναδισμού (βλέπε και κεφάλαιο 1, διαταραχές επιθυμίας),
οδηγούν σε στυτική δυσλειτουργία και πρέπει να ελέγχονται και να
αντιμετωπίζονται. Επίσης υψηλά επίπεδα προλακτίνης ή οιστρογόνων μπορεί
να ευθύνονται για την εμφάνιση διαταραχών της στύσης και θα πρέπει να
αντιμετωπίζονται ανάλογα. Πάντα πρέπει τέλος να ελέγχεται και η
λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα.
Παθήσεις του προστάτη
Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη όταν παρουσιάζει μέτρια-σοβαρά
συμπτώματα, η χρόνια προστατίτιδα και οι θεραπείες για τον καρκίνο του
προστάτη, συνδέονται σε άλλοτε άλλο βαθμό με διαταραχές της στύσης.
Φάρμακα
Υπάρχουν κάποιες κατηγορίες φαρμακων που μπορεί να ευθύνονται για την
εμφάνιση στυτικής δυσλειτουργίας. Τα κυριότερα είναι τα εξής:
- Αντιυπερτασικά (κυρίως διουρητικά και β-αναστολείς)
- Αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωτικά
- Αντιανδρογόνα (σε προχωρημένο καρκίνο του προστάτη)
- Αντιϊσταμινικά
- Ψυχοτρόπες και ναρκωτικές ουσίες (ηρωίνη, κοκαϊνη, μεθαδόνη)
ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ στυτική δυσλειτουργία
- Γενικευμένου τύπου: αδυναμία ερεθισμού ή διαταραχές σεξουαλικής διάθεσης
- Περιστασιακού τύπου: θέματα σχετιζόμενα με συγκεκριμένο ερωτικό
σύντροφο, θέματα
σχετιζόμενα με τις σεξουαλικές επιδόσεις, ή
δυσλειτουργία σχετιζόμενη με περίοδο έντονου στρες και άγχους.
Μεταβολικό Σύνδρομο
Πολλά από τα μεταβολικά αίτια που αναφέραμε, αναγνωρίζονται τα
τελευταία χρόνια όχι σαν μεμονωμένες διαταραχές, αλλά σαν παράμετροι
ενός ενιαίου συνδρόμου, που καλείται «ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ». Ως
Μεταβολικό Σύνδρομο (Μ.Σ) λοιπόν, ορίζεται η κατάσταση η οποία
περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις από τους πιο κάτω παράγοντες (i) HDL <
40mg/dL, (ii) Τριγλυκερίδια >150mg/dL, (iii) αυξημένη περίμετρος
μέσης >102cm ή περίμετρος τραχήλου>44εκ., (iv) Aρτηριακή Πίεση
> 130/85 mmHg, (v) Σακχαρώδης Διαβήτης ( Σα.Δ) με Σάκχαρο νήστεως
> 100 mg/dl ή διαταραχή ανοχής στη γλυκόζη.
Στα πλαίσια του ΜΣ επομένως περιλαμβάνονται η παχυσαρκία, η
Υπερλιπιδαιμία, η Αρτηριακή Υπέρταση και ο Σακχαρώδης Διαβήτης, ενώ
μπορεί να οδηγήσει σε πολλές νοσηρές καταστάσεις, όπως η καρδιαγγειακή
νόσος, ο υπογοναδισμός, η οστεοπόρωση στον άνδρα (κυρίως λόγω της
χαμηλής τεστοστερόνης) αλλά και οι άπνοιες κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Τα συμπτώματα που συνοδεύουν το ΜΣ μπορεί να είναι Σεξουαλικά (στυτική
δυσλειτουργία, διαταραχές του οργασμού και της επιθυμίας), Σωματικά
(εξάψεις, κρύα άκρα, κράμπες, εύκολη κόπωση, δυσπεψία, κεφαλαλγίες,
εφιδρώσεις, συχνουρία, δυσκοιλιότητα) και Ψυχικά ( κατάθλιψη, αϋπνία,
νευρικότητα, ευερεθιστότητα, αντικοινωνική συμπεριφορά).