Το Διάστημα μας συγκινεί με πολλούς τρόπους, ώρα λοιπόν να προσθέσουμε άλλον έναν: τη συμπαντική κουζίνα!
Τα τελευταία πενήντα και πλέον χρόνια, επιστήμονες και μηχανικοί έχουν επιδοθεί σε μια κούρσα όχι μόνο για να μεταφέρουν με ασφάλεια τους αστροναύτες έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα, αλλά και να διασφαλίσουν την καλή τους υγεία.
Κι ενώ εισήχθησαν κατά καιρούς πολυάριθμες καινοτομίες και βελτιώσεις, φτάσαμε πλέον στο σημείο η κουζίνα της NASA να είναι πράγματι ένα πολυτελές εστιατόριο.
Ας δούμε λοιπόν τι τρώνε οι κοσμοναύτες στις συμπαντικές τους περιπέτειες...
Πρώιμο διαστημικό φαγητό
Δεδομένο: Τα γεύματα των πρώτων αστροναυτών ήταν -το λιγότερο- περίεργα
Όταν ο Γιούρι Γκαγκάριν γινόταν ο πρώτος άνθρωπος που εγκατέλειπε τον πλανήτη μας, έγινε ταυτόχρονα και ο πρώτος που δοκίμασε τις διαστημικές λιχουδιές. Το φαγητό του ήταν αποθηκευμένο σε σωληνάρια (σαν αυτά της οδοντόκρεμας), με το γεύμα του να αποτελείται από υγρή πάστα και σος σοκολάτας! Όσο για τους πρώτους Αμερικανούς αστροναύτες, αφού ηττήθηκαν αποφασιστικά στον πρώτο γύρο της κούρσας για την κατάκτηση του Διαστήματος, έπαιρναν το γεύμα τους σε μορφή σκόνης ή υγρή κατάσταση, ακόμα και τροφή κομμένη σε κύβους δοκίμασαν. Οι πρώτες αναφορές έκαναν λόγο για άνοστες τροφές, με τη διαδικασία ξηρής ψύξης να κάνει την κατάποση του γεύματος ιδιαίτερα δύσκολο έργο...
Κανονικό φαγητό
Δεδομένο: Οι αστροναύτες γεύονται πια συμβατικές τροφές
Προοδευτικά, οι πειραματισμοί έδωσαν τόπο στο κανονικό φαγητό, με τα μενού των αστροναυτών να περιλαμβάνουν συμβατικές ανθρώπινες τροφές, σαν αυτές που απολαμβάνουμε εντός γήινης ατμόσφαιρας. Ήδη από το Πρόγραμμα Gemini του 1965, οι μέθοδοι ψύξης βελτιώθηκαν καθοριστικά και πολυτέλειες εισήχθησαν στο μενού του κοσμοναύτη, όπως γαρίδες κοκτέιλ, τοστ, κοτόπουλο, λαχανικά, ακόμα και πουτίγκα για επιδόρπιο! Οι αστροναύτες απολάμβαναν σε επόμενες αποστολές ακόμα και σνακ, όπως σάντουιτς με μοσχάρι, αν και η «παροχή» αυτή θα εγκαταλειπόταν αργότερα, όταν τα ψίχουλα από τα σάντουιτς έγιναν ένα θέμα σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Στις αμερικανικές αποστολές των Apollo ('68-'75), εμφανίστηκε για πρώτη φορά το ζεστό νερό, ενώ στον Διαστημικό Σταθμό Skylab ('73-'74) φιγούραρε πλέον ακόμα και ψυγείο. Σήμερα ο αστροναύτης μπορεί να καταναλώσει στο διαστημικό του ταξίδι οτιδήποτε μπορεί να διατηρηθεί σε συνθήκες θερμοκρασίας δωματίου, περιλαμβανομένων μακαρονιών, φρούτων και άλλων δημοφιλών τροφών της μητέρας Γης...
Tang
Δεδομένο: Το Tang χρησιμοποιείται στο Διάστημα για να αντισταθμίζει τη γεύση του νερού
Κόντρα στην κοινή πεποίθηση, το δημοφιλές φρουτο-ποτό δεν αναπτύχθηκε για κατανάλωση στο Διάστημα, η χρήση του ωστόσο από τη NASA εκτόξευσε τις πωλήσεις του! Τα θρεπτικά συστατικά του φυσικού χυμού που περιέχει το Tang το κάνουν ιδανικό για τις διαστημικές ανάγκες, είναι όμως και το άλλο: το νερό στο διαστημόπλοιο αφήνει στους κοσμοναύτες μια άσχημη επίγευση (ένα αβλαβές υποπροϊόν μιας χημικής αντίδρασης), την οποία αναλαμβάνει να διορθώσει το Tang, κάνοντας την ενυδάτωση σαφώς πιο υποφερτή...
Κατηγοριοποίηση
Δεδομένο: Το διαστημικό φαγητό ταξινομείται σε διαφορετικές κατηγορίες
Οι ενδεδειγμένες τροφές των αστροναυτών ταξινομούνται ως εξής: ποτά (αφυδατωμένα φυσικά!), φρέσκες τροφές (φαγητά δηλαδή με διήμερη ημερομηνία λήξης), ακτινοβολημένο κρέας (το προστατεύει από την αλλοίωση), τροφές ενδιάμεσης υγρασίας (γεύματα δηλαδή που δεν αλλοιώνονται τόσο γρήγορα όσο οι φυσικές τροφές), τροφές σε φυσική μορφή (ξηροί καρποί, μπισκότα, μπάρες σοκολάτας κ.λπ.), επανυδατούμενες τροφές και θερμοσταθεροποιημένες τροφές (φαγητά που έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία για την εξολόθρευση όλων των πιθανών παραγόντων αλλοίωσης). Οι όροι είναι βέβαια ιδιαίτερα επίσημοι και τεχνικοί, κάνοντας να φαίνεται αρκετά περίπλοκο κάτι τόσο απλό όσο το φαγητό...
Συσκευασίες
Δεδομένο: Οι τροφές συσκευάζονται με ιδιαίτερο τρόπο
Ο τρόπος με τον οποίο συσκευάζεται το διαστημικό φαγητό οφείλει να τηρεί κάποια κριτήρια. Πέρα λοιπόν από το προφανές, να διατηρεί δηλαδή την τροφή αναλλοίωτη, η συσκευασία πρέπει να είναι ελαφριά, ανακυκλώσιμη και να βοηθά στον ιδιαίτερο τρόπο κατανάλωσης της τροφής που περιέχει. Οφείλει επιπλέον να φέρει πάνω της οδηγίες για την προετοιμασία του φαγητού και bar code, για να μπορεί να παρακολουθεί ο αστροναύτης τη δαιτροφή του. Οι ειδικές προδιαγραφές των διαστημικών συσκευασιών είναι μια αναγκαιότητα, όταν το βάρος και ο χώρος που πιάνει οτιδήποτε πάνω στο διαστημόπλοιο είναι το μεγάλο ζητούμενο. Αναφορικά με το πώς βοηθά μια συσκευασία στον ιδιαίτερο τρόπο κατανάλωσης της τροφής που περιέχει, στο ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα, για παράδειγμα, οι κονσέρβες και τα δοχεία φαγητού χρησιμοποιούνται όχι μόνο ως αποθηκευτικές λύσεις για το φαγητό, αλλά και ως τρόπος για να ζεσταίνονται μέσα στο ίδιο δοχείο...
Προετοιμασία
Δεδομένο: Το φαγητό προετοιμάζεται με συγκεκριμένο τρόπο
Οι τροφές πρέπει να είναι θρεπτικές, εύκολες στην πέψη και φυσικά εύγευστες. Όσο για την ίδια τη φύση του φαγητού, οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, άρα να είναι ελαφρύ, αεροστεγώς σφραγισμένο και εύκολο και γρήγορο τόσο στην προετοιμασία του όσο και στο καθάρισμά του μετά...
Πολιτισμική διαφοροποίηση
Δεδομένο: Υπάρχει πολυμορφία στο διαστημικό φαγητό με βάση τη διατροφική κουλτούρα του αστροναύτη
Κάθε χώρα που συμμετέχει σε διαστημικό πρόγραμμα εφοδιάζει τους αστροναύτες της με το φαγητό που έχουν συνηθίσει να τρώνε στις πατρίδες τους. Όταν η Κίνα έθεσε σε τροχιά το πρώτο της διαστημόπλοιο το 2003, ο κοσμοναύτης Yang Liwei έφερε μαζί του πάπια Πεκίνου, ρύζι ατμού, νουντλς και κινεζικό τσάι βοτάνων. Οι ρώσοι αστροναύτες προτιμούν μπορς, γκούλας και ξηρούς καρπούς, την ίδια ώρα που οι ιάπωνες συνάδελφοί τους απολαμβάνουν σούσι και άλλες εκλεκτές λιχουδιές της χώρας τους. Όλες βέβαια οι τροφές παρασκευάζονται και συσκευάζονται με τον ενδεδειγμένο «διαστημικό» τρόπο που αναφέραμε πριν...
Κατάποση
Δεδομένο: Μπορείς να καταπιείς φαγητό σε συνθήκες μηδενικής βαρύτητας
Αν πάντα είχατε την απορία αν μπορεί κάποιος να καταπιεί μια μπουκιά φαγητού σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, μάθετε ότι δεν είστε μόνοι: αυτό φοβόταν και ο John Glenn όταν γινόταν ο πρώτος Αμερικανός που έβγαινε στο Διάστημα το 1962! Όταν ωστόσο έφτασε στον συμπαντικό προορισμό του, διαπίστωσε ότι μπορούσε να φάει. Η βαρύτητα δεν επηρεάζει την κατάποση εξαιτίας μιας λειτουργίας του οισοφάγου, της περίσταλσης, κατά την οποία δημιουργούνται κυματικές κινήσεις σε όλο το μήκος του πεπτικού σωλήνα, με συνέπεια το περιεχόμενο αυτού να μετακινείται προς μία κατεύθυνση, από πάνω προς τα κάτω. Η περίσταλση κινεί την τροφή προς το στομάχι λοιπόν, όχι η βαρύτητα...
Βαρύτητα
Δεδομένο: Η έλλειψη βαρύτητας επηρεάζει τις αισθήσεις αλλά και την πεπτική διαδικασία
Η έλλειψη βαρύτητας επηρεάζει ωστόσο την πρόσληψη τροφής στο Διάστημα με άλλους τρόπους. Προκαλεί απώλεια στις αισθήσεις, κυρίως στην όσφρηση και τη γεύση (εξαιτίας της υπεραιμίας του εγκεφάλου), γεγονός που αλλοιώνει τον τρόπο με τον οποίο απολαμβάνει κάποιος το διαστημικό του γεύμα. Αναφορικά με τα ανθρακούχα αναψυκτικά, η έλλειψη βαρύτητας προκαλεί τον διαχωρισμό του υγρού από το αέριο μέσα στο στομάχι, οδηγώντας σε κωμικοτραγικές καταστάσεις...