Τον Δεκέμβριο του 2004 ένας γυμνός ιθαγενής εξαπέλυε δεκάδες βέλη εναντίον του ελικοπτέρου που πέταξε πάνω από το νησί Σέντινελ, στην Ινδία, για να δουν οι Αρχές αν οι «πρωτόγονοι» επιβίωσαν από το φοβερό τσουνάμι. Φυσικά, δεν το κατέρριψε. Στο Σέντινελ ζει η πιο απομονωμένη από τις περίπου 100 κοινότητες του
πλανήτη οι οποίες και σήμερα παραμένουν ανέγγιχτες από τον «πολιτισμό». Διανύει τη Λίθινη Εποχή και προ ετών απάντησε με τον τρόπο της στο δίλημμα «αναγκαστική επαφή ή διατήρηση της απομόνωσης»: το 2006 μέλη της σκότωσαν δύο παράνομους ψαράδες που τόλμησαν να πλησιάσουν στο νησί.
«Πρέπει να υπάρχει σεβασμός στις επιθυμίες των φυλών» τονίζει από το Λονδίνο μιλώντας προς το «Βήμα» η Ρεμπέκα Σπούνερ από την οργάνωση Survivor Ιnternational που υπερασπίζεται τα δικαιώματα των απειλούμενων ιθαγενών. Επικοινωνήσαμε μαζί της λόγω της διαμάχης που είχε ξεσπάσει με αφορμή τη σχεδιαζόμενη αποστολή βρετανών επιστημόνων στην περιοχή όπου ζουν απομονωμένοι οι Ινδιάνοι Αγιορέο, στη βόρεια Παραγουάη. Η αποστολή αναβλήθηκε την περασμένη εβδομάδα προκειμένου να διαφυλαχθούν οι Αγιορέο.
«Μέλη των Αγιορέο έχουν έρθει σε επαφή και έχουν μεταφέρει την επιθυμία συγγενών τους να παραμείνουν απομονωμένοι» λέει η Σπούνερ- άλλωστε δεν είναι βέβαιο αν, εκτός από τους Σεντινελέζους, υπάρχει άλλη φυλή που να μην έχει απολύτως καμία επαφή με τον «πολιτισμό».
Το παράδοξο είναι ότι όσο καταστρέφονται τα δάση και στενεύει ο κλοιός γύρω από τις «χαμένες φυλές» τόσο ανακαλύπτονται νέες. «Οι άνθρωποι αυτοί συνήθως αποσύρονται όλο και πιο βαθιά στη ζούγκλα για να αποφύγουν τη βία» από παράνομους ξυλοκόπους, λαθροκυνηγούς και άλλους «εισβολείς» «ή επιλέγουν να μείνουν απομονωμένοι γιατί οι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους είδαν ή υπέστησαν βία πριν από 100 χρόνια ή απλώς επιθυμούν να συνεχίσουν να ζουν όπως ζούσαν πάντα» .
Η ανακάλυψη χαμένων φυλών συναρπάζει και έχει αποτελέσει επανειλημμένως το θέμα ταινιών και βιβλίων. Κάποτε οι λευκοί αποικιοκράτες θεωρούσαν καθήκον τους να «εκπολιτίσουν» τους ιθαγενείς ενώ ως σήμερα οι χριστιανοί ιεραπόστολοι επιμένουν να τους βγάλουν από το «σκοτάδι». Παράδειγμα οι Ζο΄έ στη Βραζιλία. Μεταξύ 1982-5 ιεραπόστολοι πετούσαν πάνω από τα χωριά τους και έριχναν δώρα. Στη συνέχεια έστησαν μια ιεραποστολή λίγες ημέρες περπάτημα μακριά. Μετά την πρώτη επαφή το 1987, 45 Ζοέ πέθαναν από απλές ασθένειες, όπως γρίπη, επειδή δεν διέθεταν αντισώματα. Η ιεραποστολή ήταν εντελώς ανέτοιμη για να τους παράσχει ιατρική βοήθεια. Οσο η υγεία των Ζοέ χειροτέρευε τόσο πιο εξαρτημένοι γίνονταν από την ιεραποστολή. Τελικά το 1991 η κυβέρνηση της Βραζιλίας απέλασε τους ιεραποστόλους και έκτοτε η φυλή αφέθηκε στην ησυχία της.
Μερικές από τις φυλές δεν έχουν ιδέα για το πώς μοιάζει ο εξωτερικός κόσμος ενώ άλλες έχουν αλλά επιλέγουν να παραμείνουν μακριά του. Πώς γνωρίζουμε ότι μια τέτοια απόφαση λαμβάνεται με τη σύμφωνη γνώμη των μελών; «Δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε» απαντάει η Σπούνερ.«Ομως δεν ρισκάρουμε να αποδεκατίσουμε τη μισή φυλή για να το μάθουμε. Εχουν υπάρξει περιπτώσεις ιθαγενών που διαχώρισαν τη θέση τους και ήρθαν σε επαφή με τον έξω κόσμο».
Ολες οι «χαμένες φυλές» αντιμετωπίζουν σήμερα σοβαρό κίνδυνο εξαφάνισης. «Η τροπή που παίρνει ο κόσμος εντείνει την πίεση για επαφή. Απειλούνται περισσότερο οι φυλές του Αμαζονίου επειδή,λόγω της αύξησης της τιμής του πετρελαίου, έχει γίνει επικερδής η εξόρυξη εκεί όπου δεν συνέφερε στο παρελθόν».
Μελετά απομονωμένες κοινότητες στην Αιθιοπία. Η πιο απομονωμένη είναι οι Μάαλε «επειδή η τουριστική διαδρομή παρακάμπτει την περιοχή τους». Το παράδειγμά τους είναι εύγλωττο για όλους τους ιθαγενείς που ακροβατούν μεταξύ απομόνωσης και «άλωσης».
Είναι σωστό, τον ρωτάμε, να στερούνται τα παιδιά των Μάαλε εκπαίδευση και περίθαλψη προς χάριν της απομόνωσης; Η απάντησή του δείχνει πόσο σύνθετο είναι το πρόβλημα: «Στο σχολείο στέλνουν συνήθως τα κορίτσια και κρατούν τα αγόρια σπίτι για να βοηθούν στη βοσκή των ζωντανών και στα χωράφια.Οσο για τα ιατρεία,είναι πολύ απομακρυσμένα,αλλά ούτως ή άλλως δεν έχουν τα αντανακλαστικά να πηγαίνουν στον γιατρό.Αφήνονται να πεθάνουν από συνήθεια. Πάντως από τους Μάαλε που έχουν πάει σχολείο, το 80%-85% είναι άνεργοι.Δεν είναι καλύτερο να μένουν να δουλεύουν τη γη για να έχουν τουλάχιστον να φάνε;».
Οι Μάαλε έμειναν απομονωμένοι, όμως σιγά σιγά κατασκευάζονται ασφαλτόδρομοι και χωριά αρχίζουν να ανοίγουν στην υπόλοιπη χώρα. Ο συνομιλητής μας θυμάται ένα μέλος της φυλής που εξελέγη βουλευτής στην Αντίς Αμπέμπα και προώθησε ένα σχέδιο κατασκευής αυτοκινητόδρομου. Και τονίζει:«Βλέπουμε το τοπίο να αλλάζει.Ξεφυτρώνουν σπίτια από ελενίτ,ενώ παλαιότερα όλοι έμεναν σε παραδοσιακές καλύβες, εμφανίζονται τα πρώτα εστιατόρια και υπαίθριες αγορές.Ο βουλευτής αυτός είναι ευαγγελιστής- προσηλυτίστηκε από τους προτεστάντες στη δεκαετία του ΄60.Στους Μάαλε υπήρξαν δυο αντικρουόμενες απόψεις:η μία υποστήριζε το “άνοιγμα” ενώ η άλλη υπερασπιζόταν τη διατήρηση της παραδοσιακής κοινωνίας. Φαινόταν ότι θα επικρατούσε η πρώτη όμως, λόγω έλλειψης χρημάτων,σταμάτησε η κατασκευή του αυτοκινητοδρόμου».
Ο Φεράν άρχισε να μελετάει τους Μάαλε το 2001, όταν στα χωριά τους πήγαινε μόνο ένα αγροτικό μία φορά την εβδομάδα ή τις δύο εβδομάδες. Μετέφερε μουσουλμάνους εμπόρους που αγόραζαν καφέ, μέλι και βούτυρο από τη φυλή και τους πουλούσαν φτηνοπράγματα κατασκευασμένα στην Κίνα.
«Συχνά αναγκαζόμουν να πάω με τα πόδια, τρεις-τέσσερις ώρες περπάτημα από το πιο κοντινό χωριό.Σήμερα πηγαίνει αυτοκίνητο σχεδόν καθημερινά,μηχανάκια και ποδήλατα». Ο «πολιτισμός» φτάνει με γρήγορα βήματα για να ανατρέψει πανάρχαιες ισορροπίες.
Ο γαλλοεβραίος ερευνητής (φωτογραφία)
προκάλεσε σάλο υποστηρίζοντας ότι το μυαλό των «πρωτόγονων» είναι πανομοιότυπο με των «πολιτισμένων». Αρνιόταν να αντιμετωπίσει τον δυτικό πολιτισμό ως ανώτερο.
Οι τρεις «αγάπες» της ζωής του λέγεται ότι ήταν ο μαρξισμός, η ψυχανάλυση και η γεωλογία, όμως αφιερώθηκε στην κοινωνική ανθρωπολογία από... σπόντα.
Το 1935 ο Κλοντ Λεβί-Στρος ακολούθησε την εθνολόγο σύζυγό του στη Βραζιλία, στη μελέτη φυλών του Αμαζονίου. Η Ντίνα τραυματίστηκε και εγκατέλειψε την αποστολή, την οποία ολοκλήρωσε εκείνος έχοντας κολλήσει το μικρόβιο του ανθρωπολόγου.
Το βιβλίο που τον έκανε διάσημο στη Γαλλία ήταν το «Θλιβεροί τροπικοί» (1955) και παγκοσμίως «Η άγρια σκέψη» (1962).
source:tovima.gr